Ιωάννης Πανάρετος: Μνήμες από την απεργία της ΟΛΜΕ το 1988

Πολλά μέσα ενημέρωσης κάνουν αναφορά στο γεγονός ότι είναι η πρώτη φορά από το 1988 που η ΟΛΜΕ προκηρύσσει απεργία μέσα στις πανελλήνιες εξετάσεις.

Οι αναφορές στην απεργία του 1988 και τον τρόπο που λύθηκε, είναι αποσπασματικές και ανακριβείς. Γράφεται από πολλούς π.χ. ότι η απεργία σταμάτησε όταν τα δικαστήρια την κήρυξαν παράνομη και καταχρηστική, αφού είχαν παραιτηθεί δύο υπουργοί (Α. Τρίτσης και Α. Κακλαμάνης) εξ αιτίας της. Δεν εχω δει κάπου να αναφέρεται ότι η απεργία λύθηκε επί υπουργίας Γ. Παπανδρέου, μετά από εξαντλητικό διάλογο με αμοιβαίες υποχωρήσεις και όχι με δικαστική απόφαση.

Εχοντας προσωπική εμπειρία στο θέμα αφού διαχειρίστηκα από πλευράς Υπουργείου Παιδείας την διαπραγμάτευση με την ΟΛΜΕ (ως Γενικός Γραμματέας του ΥΠΕΠΘ τότε), θέλω να καταγράψω ορισμένες αναμνήσεις, τόσο για την ιστορική αλήθεια, αλλά και για την άντληση, πιθανόν, ορισμένων χρήσιμων συμπερασμάτων. Δυστυχώς, δεν έχω κρατήσει σημειώσεις ή ντοκουμέντα και ό,τι ακολουθεί αποτελεί ανάκληση από μνήμες της εποχής εκείνης. Ισως και άλλοι που έπαιξαν ρόλο τότε, ή έχουν σχετικό υλικό, να μπορούν να συνεισφέρουν για την καλύτερη ιστορική αποτύπωση.

Η προηγηθείσα κατάσταση

Η απεργία είχε αρχίσει όταν υπουργός ήταν ο Α Τρίτσης. Ο ΑΤ παραιτήθηκε, όχι λόγω της απεργίας της ΟΛΜΕ αλλά λόγω της σύγκρουσης με την εκκλησία για το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας (κρίση που επίσης έκλεισε επί υπουργίας Γ. Παπανδρέου μετά από διαπραγματεύσεις με τον μακαριστό Σεραφείμ και τον σύμβουλό του Γιώργο Λιλαίο. Η διαπραγμάτευση αυτή, εξ ίσου ιστορική και ενδιαφέρουσα, ίσως αποτελέσει αντικείμενο μιας χωριστής ανάρτησης).

Μετά την παραίτηση του Α. Τρίτση ανέλαβε ως μεταβατικός υπουργός ο Α. Κακλαμάνης (αν θυμάμαι καλά, ήταν ηδη υπουργός σε άλλο υπουργείο).

Η Υπουργία Παπανδρέου και η διαπραγμάτευση

Στα τέλη Ιουνίου -μέσα σε ένα πλήρες αδιέξοδο με την απεργία της ΟΛΜΕ- αναλαμβάνει υπουργός Παιδείας ο Γ. Παπανδρέου. Εγώ τοποθετούμαι Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου.

Η πρώτη ενέργεια της νέας ηγεσίας ήταν η αντιμετώπιση της απεργίας. Το μεσημέρι, καλέσαμε στην αίθουσα συσκέψεων (που ήταν δίπλα στο γραφείου του Υπουργού) στην Μητροπόλεως την ηγεσία της ΟΛΜΕ. Μετά από διάλογο που κράτησε επί μερικές ώρες κατά την διάρκεια του οποίου τέθηκαν στο τραπέζι όλα τα αιτήματα της ΟΛΜΕ και οι θέσεις της κυβέρνησης, ο Γ. Παπανδρέου πρότεινε να συνεχιστεί η διαπραγμάτευση στα επί μέρους θέματα με εμένα ως εκπρόσωπο του Υπουργείου και την ΟΛΜΕ. Ταυτόχρονα όμως είπε και το εξής: Δεν θα φύγει κανείς από του Υπουργείο αν δεν λυθεί το πρόβλημα.  Δεν είμαι σίγουρος οτι το πίστεψαν πολλοί. Ούτε οι δημοσιογράφοι που ήταν απ' έξω.

Ο διάλογος συνεχίστηκε με ανταλλαγή απόψεων σε όλες τις λεπτομέρειες και τα αιτήματα της ΟΛΜΕ.  Τα θέματα ήταν πολλά. Από την πλευρά μου, τέθηκε ως όρος ότι, οποιαδήποτε συμφωνία σε επι μέρους αίτημα δεν θα είναι δεσμευτική για καμιά πλευρά αν δεν υπήρχε πλήρης συμφωνία σε όλα τα θέματα.

Η συζήτηση γενικά ήταν ήρεμη. Υπήρχαν και στιγμές έντασης αλλά χωρίς να ξεπεραστούν τα όρια. (Οι περισσότερες εντάσεις σημειώθηκαν λόγω φυσιολογικών διαφορών μεταξύ των παρατάξεων της ΟΛΜΕ).

Οταν πλησίασαν μεσάνυκτα, η ΟΛΜΕ πρότεινε να διακοπεί η συνάντηση για την επόμενη μέρα. Δεν το δέχθηκα και συνεχίσαμε. Παρά την κούραση, όλοι έδειχναν οτι ήθελαν να βρεθεί λύση. Καμιά πλευρά δεν είχε την πολυτέλεια να καταστεί υπεύθυνη για μια αποτυχία. Ξεκινήσαμε από τα ευκολότερα θέματα και προχωρούσαμε στα δυσκολότερα. Σταδιακά βρίσκονταν λύσεις. Η ηγεσία της ΟΛΜΕ έδειχνε υπευθυνότητα κάνοντας υποχωρήσεις σε θέματα που τις προηγούμενες μέρες ήταν γι' αυτούς αδιαπραγμάτευτα. Αυτό όμως έγινε αφού πείσθηκαν ότι και η κυβέρνηση ήταν ειλικρινής στον διάλογο.

Σε όλα τα στάδια της διαπραγμάτευσης ενημέρωνα τον Υπουργό για επικύρωση των επί μέρους συμφωνιών στις οποίες καταλήγαμε με την ΟΛΜΕ.

Τις πρώτες πρωινές ώρες και ενώ όλα έδειχναν ότι πλησιάζαμε σε ένα θετικό αποτέλεσμα, υπήρξε εμπλοκή σε ένα ζήτημα.

Ηταν σε ένα από τα οικονομικά αιτήματα που η ηγεσία της ΟΛΜΕ έδειχνε ότι ήταν σε πολύ δυσχερή θέση να υποχωρήσει και η κυβέρνηση δεν είχε περιθώρια να δεχθεί. Προκειμένου να αποφευχθεί το αδιέξοδο, προτείναμε όπως κάποιο ποσόν που πλησίαζε στα αιτήματα των καθηγητών, δοθεί ως χρηματοδότηση βιβλιοθήκης των καθηγητών. Τα χρήματα όμως δεν θα δίνονταν στους καθηγητές με μορφή επιδόματος, αλλά με μορφή κουπονιών που θα μπορούσαν να ανταλλάξουν με βιβλία σε βιβλιοπωλεία.

Η ηγεσία της ΟΛΜΕ ζήτησε κάποιο χρόνο για να υπάρξουν συνεννοήσεις με τις τοπικές ΕΛΜΕ  μια και αυτό δεν ήταν από τα πράγματα που είχαν συζητηθεί προηγουμένως. Αυτό και έγινε. Σε μερικές ώρες και με μεγάλη δυσκολία φθάσαμε σε συμφωνία. Τότε ζήτησα εγώ κάποιο χρόνο για να πάρουμε τελική έγκριση από το Υπουργείο Οικονομικών για την συνολική συμφωνία. Η έγκριση δόθηκε (και πάλι με δυσκολία) και έτσι σταμάτησε η απεργία.

Πολλά ελέχθησαν μετά από την λήξη της απεργίας. Αλλοι μίλησαν για "προίκα Παπανδρέου" (που φυσικά δεν υπήρχε) και άλλοι για "ξεπούλημα της ηγεσίας της ΟΛΜΕ" (πράγμα επίσης άδικο γιατί νομίζω ότι πέτυχαν ό,τι καλύτερο μπορούσαν, ενώ σε περίπτωση αποτυχίας οι συνέπειες για τους καθηγητές θα ήταν πολύ χειρότερες από οποιαδήποτε συμφωνία).

Τα μαθήματα

Είναι δύσκολο να κάνει κανείς συγκρίσεις του τότε με το τώρα. Και δεν θα το επιχειρήσω για να μην αδικήσω κανένα. Ομως υπάρχουν μερικές επισημάνσεις που μπορώ να κάνω.

-Καθοριστικής σημασίας ήταν νομίζω η δέσμευση και των δύο πλευρών να μην φύγουμε χωρίς συμφωνία. Δεν ξέρω αν είχαν γίνει προηγουμένως -ή έχουν γίνει από τότε- τέτοιες διαπραγματεύσεις που να ξεκινούν το μεσημέρι της μιας μέρας και να τελειώνουν το μεσημέρι της άλλης. Πέραν των άλλων, οι ατέλειωτες ώρες διαπραγμάτευσης βοήθησαν στο να γίνει πιο ανθρώπινη η επικοινωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές.

-Εγιναν λάθη; Πιθανότατα ναι. Ηταν όμως τόσο σημαντικά που η αποφυγή τους έπρεπε να οδηγήσει τον διάλογο σε αποτυχία; Δεν το νομίζω.

-Πέρα από οτιδήποτε άλλο όμως, νομίζω ότι η συμφωνία αυτή εβαλε μια άλλη διάσταση. Την δημιουργία βιβλιοθήκης των εκπαιδευτικών -όχι με την μορφή επιδόματος που εκ των πραγμάτων θα πήγαινε σε άλλες ανάγκες και όχι σε βιβλία).

Τέλος, μια προσωπική εξομολόγηση:

 Στην ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας βρέθηκα άλλες δύο φορές στις δεκαετίες που ακολούθησαν. Με την ηγεσία της ΟΛΜΕ διαφωνούσα σε αναρίθμητα θέματα (Οπως διαφωνώ και την σημερινή επιλογή τους). Η εμπειρία όμως του Ιουνίου του '88 με έκανε πάντα να προσπαθώ να βρω λύσεις μαζί τους και όχι να πηγαίνω σε συγκρούσεις. Και πάντα αυτό συνέβαινε στα θέματα για τα οποία είχα την ευθύνη, κυρίως των Πανελληνίων εξετάσεων. Γι' αυτό και η χειρότερη στιγμή της τελευταίας (υπουργικής) θητείας μου δεν είχε να κάνει με τις επιθέσεις που δέχτηκα από πρυτάνεις και εφημερίδες στην προσπάθεια αλλαγών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ηταν όταν, από κακό κυβερνητικό χειρισμό, φάνηκα ασυνεπής στην άτυπη συμφωνία με την ηγεσία της ΟΛΜΕ για τις αποζημιώσεις των καθηγητών στις εξετάσεις του 2010.

Κατι για το οποίο ανέλαβα την πλήρη ευθύνη (έστω και αν δεν ήταν δική μου). 

Το περιστατικό αυτό όμως είχε και μια ευχάριστη πλευρά στο τέλος. Οτι οι σχέσεις μου με τους καθηγητές δεν άλλαξαν. Θέλω να πιστεύω οτι είχαν πεισθεί για την ειλικρίνεια μου.

Και το 2012, εν μέσω περικοπών, φρόντισα να διορθωθεί εν μέρει η αδικία του 2011. (Παρά την μείωση του συνολικού κόστους των εξετάσεων κατα 2 περίπου εκ. ευρώ). Χωρίς ανακοινώσεις ή δηλώσεις.

POSTED BY ΙΩΆΝΝΗΣ ΠΑΝΆΡΕΤΟΣ

.................................................

Το Νοέμβριο του 1987 (υπουργός Αντώνης Τρίτσης) γίνονται προειδοποιητικές απεργίες (24ωρη στις 25-11-87, 48ωρη στις 8 και 9 – 12-87, τρεις φορές τριήμερη από 5 μέχρι 17-12-1987, από 10 μέχρι 12-2-88 και από 16 μέχρι 18-3-88). Ο Α. Τρίτσης παραιτείται από τη θέση του υπουργού παιδείας και αναλαμβάνει ο Απόστολος Κακλαμάνης.

Τον Ιούνιο 1988 ανέλαβε υπουργός ο Γιώργος Παπανδρέου (μέχρι τον Ιούλιο 1989)

Οι εξετάσεις άρχισαν αμέσως μετά και οι εκπαιδευτικοί πέτυχαν τη χορήγηση υπερωριακού επιδόματος εξωδιδακτικού έργου και επιδόματος βιβλιοθήκης, τα οποία προσέγγισαν συνολικά τις 25.000 δρχ.
 Η Γενική Συνέλευση τής ΟΛΜΕ ( 23-1-1988)  κηρύσσει νέες απεργιακές κινητοποιήσεις, προειδοποιώντας, πλέον, ότι  «άν η Κυβέρνηση δεν ικανοποιήσει τα αιτήματα τών Καθηγητών, ο Κλάδος θα πραγματοποιήσει  νέα Γενική Συνέλευση, για να κηρύξει απεργιακές κινητοποιήσεις ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ  ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ (μορφή, ημερομηνίες, κλπ)».

Η απόφαση αυτή ψηφίσθηκε με συντριπτική πλειοψηφία.

(Οι καθηγητές είναι πλέον πεπεισμένοι, ότι ο αγώνας τους  είναι δικαιωμένος στα μάτια τής κοινής Γνώμης.  Σ’ αυτό, άλλωστε, πρέπει να το αναγνωρίσουμε, εβοήθησε και ο υπουργός Οικονομίας, κ. Τσοβόλας,  στην εκπομπή τής τηλεόρασης «ανοιχτά χαρτιά»! Διότι, την στιγμή που ο υπουργός οικονομίας  επιχειρούσε με «μπακάλικους» υπολογισμούς να πείσει το κοινό, πως ο νεοδιόριστος Καθηγητής παίρνει για μισθό 59.000 δρχ. τον μήνα  και όχι 53.000 δρχ., όπως δείχνουν οι μισθοδοτικές καταστάσεις, την ίδια στιγμή στο μυαλό τού απλού πολίτη στριφογύριζε η σκέψη: Πώς είναι δυνατόν, σήμερα ο Καθηγητής να καλείται, ως Επιστήμονας και Παιδαγωγός, να ασκήσει το γεμάτο αυξημένες ευθύνες  δύσκολο έργο του, ακόμη και με  τις 59.000 δρχ. τον μήνα, που λέει ο κ. Τσοβόλας;)

Τον Μάιο του 1990, ξεσπά μία από τις μεγαλύτερες απεργίες εκπαιδευτικών οι οποίοι αξιώνουν κυρίως μισθολογικά αυξήσεις. Η ΟΛΜΕ αποφάσισε απεργία μετά το Πάσχα μέχρι και την περίοδο των εξετάσεων. 

Από το δεύτερο 15νθήμερο του Μαΐου και για περίπου δύο μήνες πραγματοποιούνται 10 συλλαλητήρια στην Αττική και αντίστοιχα σε όλες τις πρωτεύουσες νομών. 

Αποφασίζεται από το υπουργείο Παιδείας, η  αναβολή των γενικών εξετάσεων και παράταση του διδακτικού έτους μέχρι τις 31 Ιουλίου. Στις 16 Ιουλίου, αρχίζουν οι γενικές εξετάσεις «σε βαριά ατμόσφαιρα και με συλλαλητήρια των εκπαιδευτικών έξω από τα εξεταστικά κέντρα», όπως ανέφερε η ΟΛΜΕ στις 16/7/1990.