Τι είδε ο Έλληνας καθηγητής στο Αγγλικό Πανεπιστήμιο

Τι είδε ο Ελληνας καθηγητής στο αγγλικό πανεπιστήμιο
17/5/2008 ΠΗΓΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑ
Της Χαράς Καλημέρη

«Κινητοποιήσεις; Ποιες κινητοποιήσεις; Δεν έχουμε. Δεν επιτρέπεται.
Μου φαίνεται τόσο αστείο(...). Ναι, χάνουμε ώρες μαθημάτων. Εγώ όλο τον χειμώνα φέτος έχασα μία παράδοση διότι πήρε φωτιά το υπόγειο του κτιρίου όπου βρισκόμαστε από τσιγάρο. Και μάλιστα δεν κατάλαβα ποτέ πώς βρέθηκε αυτό το... ρημάδι το τσιγάρο, αφού το κάπνισμα απαγορεύεται μέσα στα κτίρια, αλλά και σε απόσταση μέτρων από αυτά...». Σε τίποτα δεν θυμίζει την πραγματικότητα στα ελληνικά πανεπιστήμια, η καθημερινότητα των φοιτητών και των καθηγητών στη Μεγάλη Βρετανία. Ο Έλληνας δάσκαλος στο πανεπιστήμιο Greenwich Άλεκ Κουτρουμπής, μέσα από μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, μας δίνει μια άλλη οπτική της πανεπιστημιακής ζωής σε μια χώρα η οποία υποδέχεται τη μεγάλη μάζα των Ελλήνων «μεταναστών» φοιτητών... Ας σημειώσουμε εδώ ότι το Greenwich δεν είναι ούτε Χάρβαρντ ούτε ΜΙΤ. Πρόκειται για ένα συνηθισμένο πανεπιστήμιο.

Σύνδεση με αγορά:
Ένα πανεπιστήμιο στη Μεγάλη Βρετανία, για να θεωρείται επιτυχημένο, θα πρέπει σίγουρα: α) να δίνει τα διπλώματα στην ώρα τους, β) να εξασφαλίζει εργασία στους πτυχιούχους σε σύντομο διάστημα από την αποφοίτηση και γ) ο αριθμός των φοιτητών ανά καθηγητή να μην υπερβαίνει τους 30. Η σύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά εργασίας είναι... τρομακτική. «Η ικανότητα των φοιτητών μας να βρουν δουλειά σε χρόνο x, είναι κάτι που προσμετράται στην επιτυχία ή όχι του ιδρύματος που προσφέρει τις σπουδές. Είναι ένα από τα ερωτήματα που μας θέτει το κράτος για να διαπιστώσει αν κάνουμε καλά τη δουλειά μας. Ζητά στατιστικές που είναι πάρα πολύ σκληρές», μας λέει ο κ. Κουτρουμπής και εξηγεί: «Να το πω διαφορετικά, δουλειά μας είναι να επικοινωνούμε με τους φοιτητές σε τακτά χρονικά διαστήματα για να μαθαίνουμε που βρίσκονται επαγγελματικά.Είμαστε υποχρεωμένοι να δημιουργούμε προγράμματα, ανταποκρινόμενοι πάρα πολύ στις ανάγκες της αγοράς».Η κατάσταση στα ελληνικά ΑΕΙ είναι εντελώς διαφορετική. Η ίδρυση Τμημάτων χρησιμοποιείται, πολλές φορές, ως εργαλείο περιφερειακής πολιτικής και το πανεπιστήμιο γίνεται «βορά» στην ικανοποίηση τοπικών αιτημάτων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που μας αναφέρει ο κ. Κουτρουμπής από την εμπειρία που είχε ως μέλος επιτροπής που είχε συσταθεί παλαιότερα για να εξετάσει το μέλλον της ναυτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα: «Στην Ελλάδα έχουμε δέκα ναυτικές ακαδημίες. Τονίζω τον αριθμό γιατί είναι σημαντικό. Οι ναυτικές σχολές δεν είναι ένας πίνακας και μια κιμωλία.
Ο Κανάρης και ο... Νελσων Θέλουν σοβαρή υποδομή.
Όταν είπα πολύ απλά στην επιτροπή ότι εγώ θα έκλεινα τις 7 σχολές και θα κρατούσα τις 3 -γιατί έναν εξομοιωτή να πάρεις της προκοπής για να διδάξεις θα σου στοιχίσει έναν σκασμό λεφτά, φανταστείτε επί 10- κανείς δεν ασχολήθηκε. Κάνε κάτι άλλο, μια σχολή τουριστικών επαγγελμάτων για παράδειγμα, αν θέλεις να κάνεις περιφερειακή ανάπτυξη, αλλά επιτέλους μην κοροϊδεύεις τον κακομοίρη τον άλλο στην Υδρα επειδή ήταν η πατρίδα του Κανάρη... Τι να κάνουμε; Κι εμάς το σχολείο μας είναι η πατρίδα του Νέλσονα αλλά κάνουμε κι άλλα πράγματα... Κάπου όλα αυτά έχουν ξεφύγει από την Παιδεία, είναι όργανα πολιτικής. Αυτός είναι ο εγκλωβισμός. Κι αυτό που με φοβίζει πάρα πολύ είναι η νοοτροπία αυτή που δεν αλλάζει...».

Πόροι με σχέδιο και στόχευση
Όλα τα πανεπιστήμια στη Μεγάλη Βρετανία είναι ιδρύματα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα εισοδήματά τους προέρχονται από τέσσερις πηγές: α) τα δίδακτρα που εισπράττουν από τους φοιτητές, β) την επιδότηση που εισπράττουν από το κράτος για τους φοιτητές γ) τα χρήματα που εισπράττουν από το κράτος για το ερευνητικό έργο και δ) οι πόροι από άλλες πηγές, όπως εταιρείες και δωρεές. Ας δούμε αναλυτικά τις πηγές χρηματοδότησης:
Δίδακτρα: Μέχρι πριν από τρία χρόνια, κανείς Εγγλέζος ή κοινοτικός φοιτητής δεν πλήρωνε δίδακτρα. «Καλώς ή κακώς ήρθε ο Μπλερ πάλι, θέλουμε πάντοτε... πασοκικές κυβερνήσεις για να κάνουμε τέτοιες οικονομικές βελτιώσεις και είπε: βάλτε δίδακτρα μέχρι 3.000 λίρες για τους προπτυχιακούς φοιτητές είτε Εγγλέζοι είναι αυτοί, είτε κοινοτικοί. Εγώ θα σας δανείσω αυτά τα χρήματα, είπε ο κ. Μπλερ, κι όταν πρώτα ο θεός δουλέψετε και βγάλετε λεφτουδάκια εγώ θα σας τα κρατάω από τον μισθό σας», σημειώνει ο κ. Κουτρουμπής. Πέραν των 3.000 λιρών που δανείζονται από το κράτος, οι φοιτητές στην Αγγλία δικαιούνται επιπλέον ένα ελάχιστο ποσό για να καλύψουν τα έξοδα διαβίωσής τους.
Επιδότηση από το κράτος:
«Είναι βέβαιο», μας λέει ο κ. Κουτρουμπής, «ότι για να διδάξω έναν μηχανικό, οι 3.000 λίρες από τα δίδακτρα δεν μου φτάνουν. Το κόστος φοίτησης στη Σχολή Μηχανικών αποτιμάται σε 6.000 και κάτι λίρες τον χρόνο. Άρα πρέπει να εισπράξω τη διαφορά». Αυτή τη διαφορά, τα πανεπιστήμια την εισπράττουν από την επιδότηση του κράτους. Ανάλογα με τον αριθμό των φοιτητών τους, λαμβάνουν συμπληρωματική οικονομική βοήθεια. Οι Ιατρικές Σχολές θεωρούνται οι ακριβότερες και, κατά συνέπεια, λαμβάνουν μεγαλύτερη επιδότηση.
Επιδότηση για έρευνα:
Η τρίτη πηγή χρηματοδότησης των Πανεπιστημίων είναι τα χρήματα που εισπράττουν κατευθείαν από το κράτος για το ερευνητικό τους έργο. Η επιδότηση γίνεται βάσει των αποτελεσμάτων μιας αξιολόγησης που σήμερα λέγεται RAE (Research Assessment Exercise). Φέτος είναι η τελευταία χρονιά που το σύστημα αυτό εφαρμόζεται στα πανεπιστήμια της Αγγλίας διότι υπάρχει μεγάλη διαφωνία κατά πόσον απεικονίζει σωστά το ερευνητικό έργο. Το RAE δεν σχετίζεται με την ποιότητα των σπουδών, παρά μόνο με το ερευνητικό έργο του πανεπιστημίου. Η ποιότητα της διδασκαλίας και η επιδότηση των χρημάτων του κράτους έρχεται με τις «ευλογίες» του Higher Education Founding Council και του Quality Assurance Αgency.
Εταιρείες, δωρεές:
Σημαντικό κομμάτι των εισοδημάτων των πανεπιστημίων προέρχεται από δωρεές και συνεργασίες με βιομηχανίες. Το κράτος ενθαρρύνει τη βιομηχανία και τα πανεπιστήμια να πλησιάσει ο ένας τον άλλον είτε μέσω της έρευνας είτε μέσω της διδασκαλίας.«Αυτό είναι το κρατικό Πανεπιστήμιο στην Αγγλία. Γι αυτό ζηλεύουμε την άνεση που έχουν οι συνάδελφοι στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ή στη Λιλ ή στο Παρίσι. Αν και η Γαλλία δεν είναι όπως ήταν κάποτε. Έχουν αρχίσει και σφίγγονται κι αυτοί...», μας λέει ο κ. Κουτρουμπής. Και μας εξηγεί τι εννοεί όταν μιλάει για «άνεση» στα ελληνικά πανεπιστήμια: «Όταν είδα το εργαστήριο που έφτιαξε ένας συνάδελφός μου στο Πολυτεχνείο, τρελάθηκα. Δεν ξέρω πόσο στοίχισε αυτό το εργαστήριο, το οποίο εγώ προσωπικά ούτε με... σφαίρες δεν θα μπορούσα να έχω γιατί δεν θα μπορούσα να το δικαιολογήσω. Για να έχω μια επένδυση τέτοια πρέπει να δείξω ότι σε 2, 3, 4 άντε 4,5 χρόνια θα το έχω αποπληρώσει. Να φανταστείτε ότι στην Αγγλία μας χρεώνουν τις αίθουσες. Υπάρχει ένας άνθρωπος ο οποίος ελέγχει αν η αίθουσα είναι εν χρήσει ή αν έχει 20 ανθρώπους μέσα ενώ είναι χωρητικότητας 40 ή 50. Εάν δε, δεν χρησιμοποιήσω την αίθουσα, τότε έχω και πέναλτι. Κάθε τετραγωνικό μέτρο στο Greenwich ή οπουδήποτε είναι πάρα πολλά χρήματα. Κι αν δεν τα χρησιμοποιούμε σωστά, λένε καλύτερα να το πουλήσουμε να πάμε τα λεφτά στην τράπεζα και να εισπράττουμε τόκους ή να κάνουμε κάτι άλλο. Φτάνουν μέχρι εκεί. Δεν παίζουνε...».
Οταν η βαθμολογία κρίνει το έργο του καθηγητή
Σε κάθε πανεπιστήμιο υπάρχει μια ένωση φοιτητών, η οποία συμμετέχει στο ακαδημαϊκό συμβούλιο και παράλληλα μπορεί να προστατεύσει τους φοιτητές στα διάφορα διοικητικά θέματα που μπορεί να προκύψουν. Για παράδειγμα, αν ένας φοιτητής θεωρεί ότι αδίκως πήρε ένα βαθμό, τότε έχει το δικαίωμα να κάνει ένσταση. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η βαθμολογία ενός φοιτητή περνάει από τρία «κύματα» πριν τοιχοκολληθεί. Αρχικώς, το γραπτό βαθμολογείται από δεύτερο καθηγητή. Αν η διαφορά μεταξύ των δύο βαθμολογητών είναι μικρότερη του 5 στα 100, έχει δικαίωμα ο εξεταστής να μοιράσει τη διαφορά. Αν η διαφορά είναι μεγαλύτερη του 5 στα 100, τότε αυτό γίνεται αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης. Αυτή είναι η πρωτοβάθμια εποπτεία της βαθμολογίας. Το επόμενο συμβούλιο κοιτάζει τις βαθμολογίες μαθημάτων. «Κοιτάει βαθμούς, όχι ονόματα. Και λέει πόσος είναι ο μέσος όρος; 60 στα 100. Μάλιστα. Χαμηλό μου φαίνεται. Μήπως δεν τους τα είπες καλά δάσκαλε; Και ο δάσκαλος είναι εκεί και πρέπει να δικαιολογήσει γιατί η εικόνα της τάξεως απεικονίζει αυτούς τους βαθμούς...», υπογραμμίζει ο κ. Κουτρουμπής. Στη συνέχεια, υπάρχει ένα δεύτερο συμβούλιο που κοιτά το προφίλ των φοιτητών. Οι βαθμοί που έχουν συμφωνηθεί, πλέον εμφανίζονται τυπωμένοι. Εκτός από τα πανεπιστήμια, υπάρχει ένας ανεξάρτητος δικαστής ακαδημαϊκός στον οποίο οι φοιτητές έχουν δικαίωμα προσφυγής. Στα πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας, οι φοιτητές μπορούν να συμμετέχουν στη διαδικασία εκλογής των καθηγητών αλλά δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Σε ό,τι αφορά δε τις πρυτανικές αρχές, αυτές επιλέγονται από τη λεγόμενη «αυλή» (court). Η «αυλή» αποτελείται κατ εξοχήν από ανθρώπους εκτός του πανεπιστημίου, οι οποίοι έχουν το «γενικό πρόσταγμα» σε ό,τι αφορά την οικονομική διαχείριση αλλά και την εύρυθμη λειτουργία.
Προϋπόθεση χρηματοδότησης η αυστηρή αξιολόγηση
Προϋπόθεση της χρηματοδότησης είναι η αξιολόγηση. Εάν ένα πανεπιστήμιο δεν θέλει να αξιολογηθεί, τότε δεν θα πάρει χρήματα. «Υπάρχει μια παρανόηση εδώ στην Ελλάδα για την αξιολόγηση. Θεωρούν καλώς ή κακώς ότι είναι έλεγχος. Για εμάς η αξιολόγηση είναι μια ευκαιρία να δείξουμε τι καλή δουλειά κάνουμε και όχι να κρύψουμε τις αδυναμίες μας», επισημαίνει ο κ. Κουτρουμπής. Όπως μας λέει, αυτός που κάνει την αξιολόγηση δεν είναι κάποιος... χωροφύλακας: «Είναι συνάδελφος από κάποιο άλλο πανεπιστήμιο. Αύριο θα είμαι εγώ στη θέση του. Η εμπειρία μου όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι από κάθε τέτοιο έλεγχο βγαίνει κάτι πάρα πολύ καλό. Μπορεί αυτός που με ελέγχει, ο οποίος επαναλαμβάνω είναι συνάδελφος, να μου πει ξέρετε είχαμε κι εμείς ένα παρόμοιο πρόβλημα και το λύσαμε κάνοντας αυτό...». Ακόμη και στην Αγγλία, όμως, υπάρχουν κάποιοι που φοβούνται την αξιολόγηση και δαπανούν τεράστια ποσά ώστε να προετοιμαστούν κατάλληλα για την ώρα της... κρίσεως. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε εγκύκλιο που έστειλε πρόσφατα ο κ. Πίτερ Γουίλιαμς, πρόεδρος της Αρχής διασφάλισης ποιότητας στη Μεγάλη Βρετανία αλλά και, αυτή την περίοδο, της Ευρώπης, αναφέρει ότι ξοδεύονται γύρω στα 12 με 14 εκατομμύρια λίρες από τα πανεπιστήμια στο να προετοιμάζονται για τις επισκέψεις των αξιολογητών. «Ε, λοιπόν, λέει, είναι πεταμένα λεφτά. Κάντε τα κάτι άλλο. Κι όταν θα έρθουμε για έλεγχο θα σας τιμωρήσουμε αν πάρουμε χαμπάρι ότι έχετε δαπανήσει χρήματα για να φανείτε καλύτεροι. Κι έβαλα τα γέλια...», μας λέει ο κ. Κουτρουμπής.
Φοιτητές με ημερομηνία λήξης
Το φαινόμενο των «αιώνιων» φοιτητών είναι εντελώς άγνωστο στα πανεπιστήμια της Αγγλίας. Οι φοιτητές από τη στιγμή της εγγραφής τους, γνωρίζουν την ημερομηνία που θα πάρουν το δίπλωμά τους. «Αν δεν είμαστε καλοί στο να δίνουμε διπλώματα στην ώρα τους, τότε αυτομάτως σταματάει η επιδότηση από το κράτος. Εκτός κι αν υπάρχει κάποιος λόγος σοβαρός», σημειώνει ο κ. Κουτρουμπής.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα ένα τυπικό τέλος μιας χρονιάς στο πανεπιστήμιο του Greenwich. Κάποιοι φοιτητές, για πρώτη φορά δεν πέρασαν ένα και μόνο μάθημα. Έχουν δεύτερη ευκαιρία; «Ναι», απαντά ο κ. Κουτρουμπής, «όμως, οι κανονισμοί λένε ότι στη δεύτερη ευκαιρία δυστυχώς οι φοιτητές δεν θα έχουν δικαίωμα να κερδίσουν το άριστα. Ο βαθμός τους περιορίζεται στο 6 με άριστα το 10 ή στο 60 με άριστα το 100. Ενώ την πρώτη φορά μπορούσες να πετύχεις βαθμό 80 π.χ., τη δεύτερη φορά και το άριστο γραπτό θα σταματήσει στο βαθμό 60. Τι σημασία έχει αυτό; Οτι σου επηρεάζει τον τελικό βαθμό του διπλώματος. Κι αυτό μετράει στην αγορά εργασίας...».
Ελεγχος
Εάν ένας φοιτητής δεν περάσει δύο μαθήματα, τότε τα πράγματα αρχίζουν και... σκουραίνουν. Υπάρχει μία επιτροπή, η οποία αποφασίζει τι πρέπει να γίνει. Ο κ. Κουτρουμπής μας εξηγεί: «Μπορεί να πούμε, ας του επιτρέψουμε να ξαναδώσει τα δύο μαθήματα. Υπάρχει και η περίπτωση να του πούμε να επαναλάβει τον χρόνο αλλά το αποφεύγουμε πάρα πολύ». Εάν ο ίδιος φοιτητής, επαναλαμβάνοντας τη χρονιά, δεν τα πάει καλά διαγράφεται από το πανεπιστήμιο.
Τα πράγματα είναι αυστηρά και για τους καθηγητές. Από το 2007 στην Αγγλία απαγορεύεται κανείς να διδάξει σε πανεπιστήμιο αν δεν έχει λάβει πτυχίο δασκάλου. Η Αρχή που διασφαλίζει την ποιότητα των σπουδών δίνει μεγάλη βαρύτητα, ακόμη, στην αναλογία διδασκόντων προς διδασκομένους. «Όταν σε σφίγγουν οικονομικά, πιθανόν να θες να έχεις λιγότερους καθηγητές να διδάσκουν περισσότερους φοιτητές. Κι έρχεσαι και ελέγχεσαι. Οι στατιστικές αυτές είναι ανοιχτές. Αυτός που διαλέγει ένα πανεπιστήμιο, έχει πρόσβαση σε αυτές. Γι αυτό θα διαλέξει να πάει εκεί όπου αναλογούν π.χ. 23 φοιτητές ανά καθηγητή. Πάντως, δεν γνωρίζω κανένα πανεπιστήμιο που να έχει πάνω από 30 φοιτητές σε μια τάξη...», λέει ο κ. Κουτρουμπής.
Πηγή: ΗΜΕΡΗΣΙΑ