Αν ξανάρχιζα τη ζωή μου, θα γινόμουν πάλι δάσκαλος.

Αναδημοσίευση από το Διμηνιαίο Περιοδικό Επαγγελματικού Προσανατολισμού
«ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ» (τεύχος 4 – Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2009) με θέμα:
12+1 Φυσικοί μιλούν για το επάγγελμά τους
Από τις πολύ αξιόλογες συνεντεύξεις διάλεξα την συνέντευξη (από τις πιο πολυσέλιδες) του κ. Τσεφαλά Κώστα , Φυσικού, Μέλους Δ.Σ. Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.

ΑΝ ΞΑΝΑΡΧΙΖΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ, ΘΑ ΓΙΝΟΜΟΥΝ ΠΑΛΙ ΔΑΣΚΑΛΟΣ.
Πως επιλέξατε να ακολουθήσετε αυτό το επάγγελμα ;
Το επάγγελμα του φυσικού αποφάσισα να το ακολουθήσω έχοντας σαν παράδειγμα το δάσκαλό μου της Φυσικής στο Ζάνειο Πειραματικό Γυμνάσιο του Πειραιά, Τσόπελας Γεώργιος ήταν (είναι) το όνομά του. Ο τρόπος που προσέγγιζε τα παιδιά, ο τρόπος που έκανε το μάθημα…Με συγκίνησε αυτός ο δάσκαλος – είχα αυτή την τύχη στη ζωή μου- και είπα: Εγώ θέλω να γίνω σαν κι αυτόν!

Τι αποκομίσατε από την εμπειρία σας όλα αυτά τα χρόνια στο χώρο της Φυσικής;
Εκείνο που αποκόμισα – κυρίως σε δύσκολα σχολεία που έχω κάνει (Πέραμα, Κερατσίνι, Λαμπεία στην ορεινή Ηλεία) είναι το εξής πράγμα;
Ότι αν ξανάρχιζα τη ζωή μου θα γινόμουν πάλι δάσκαλος, γιατί αν θέλεις να βοηθήσεις τα παιδιά, ένας τρόπος μόνο υπάρχει, να γίνεις δάσκαλος!
Και να κάνεις αυτό το πράγμα σωστά. Και θεωρώ ότι – επειδή κάποιοι φίλοι μου λένε ότι πρέπει να είσαι φίλος με τα παιδιά, εγώ έχω μια άλλη αντίληψη.
Λέω ότι τα παιδιά, θέλουν πάντα όρους, τους οποίους όρους πρέπει να καταλάβουν ότι ο δάσκαλος δεν τους διαπραγματεύεται.
Αλλά για να το κατανοήσουν αυτό, πρέπει παράλληλα να βλέπουν ότι ο δάσκαλος τους δίνει αγάπη, είναι δίκαιος απέναντί τους και είναι ειλικρινής, είναι ο εαυτός του.
Αν απέναντι στα παιδιά τους δείχνεις αγάπη, δικαιοσύνη και ειλικρίνεια, τα παιδιά ανταποκρίνονται.
Απ’ όλη αυτή τη διαδικασία πείστηκα – κι όταν έγινα διευθυντής Λυκείου- ότι δεν υπάρχουν καλοί και κακοί μαθητές.
Υπάρχουν παιδιά, τα οποία έχουν δει τον εαυτό τους πιο θετικά και παιδιά τα οποία έχουν δεν έχουν δει τον εαυτό τους θετικά.
Ε, ο δάσκαλος είναι αυτός που πρέπει να βοηθήσει αυτά τα παιδιά να δουν τον εαυτό τους πιο θετικά. Δηλαδή το ερώτημα που πρέπει να βάζεις κάθε φορά στο μαθητή είναι ποιο;
«Τη βρίσκεις έτσι όπως είσαι; Ευχαριστιέσαι μ’ αυτό που είσαι;»
Σε πληροφορώ ότι και ο πιο άτακτος μαθητής όταν του βάλεις αυτό το ερώτημα σου λέει όχι. Δεν έχω βρει κάποιον στη θητεία μου να μου πει: «Ναι τη βρίσκω έτσι όπως είμαι».
Το πιο εύκολο πράγμα είναι να πεις στο μαθητή «πέρασε έξω». Είμαι 18 χρόνια δάσκαλος, δεν έχω βγάλει μαθητή έξω και ούτε πρόκειται να βγάλω. Γιατί το κάνω;
Να τον αφήσεις μέσα και να προσπαθήσεις να τον συγκινήσεις….Αν το παιδί δεν προσέχει, εσύ φταις. Εάν ο μαθητής δεν προσέχει, μέσα στο μάθημα είναι γιατί δεν συγκινείται μ’ αυτά που του λες. Δεν είναι ηλίθιος αν τον συγκινεί αυτό που του λες να μη συμμετάσχει. Το πράγμα είναι απλό δηλαδή, πρέπει με κάποιες διαδικασίες να το συγκινήσεις το παιδί, για να προσέξει.
Και ιδιαίτερα εμείς οι φυσικοί αυτό το πετυχαίνομε μέσα στο εργαστήριο, όταν ακόμη και στον πιο «αδύναμο» μαθητή του δίνεις ρόλο, του δίνεις ευθύνη του δείχνεις ότι τον εμπιστεύεσαι. Αν ένα παιδί το λες συνέχεια «βλάκα» στο τέλος θα σου πει: «Βλάκας είμαι, και είμαι ωραίος!».

Εσείς το διδαχτήκατε αυτό από κάπου ή βγήκε μέσα από την εμπειρία σας;
Κοίταξε τώρα, εδώ ανοίγεις ένα τεράστιο θέμα. Θα σου πω τι έχει βγάλει η εμπειρία μου. Η επιστημονική γνώση και η γνώση της επιστήμης της Φυσικής και της φιλοσοφίας της επιστήμης συνέχεια προχωρούν. Συνεχώς ψάχνουμε! Μέχρι που βιολογικά μπορούμε, στη Φυσική ψάχνουμε! Ο φυσικός πρέπει να λέει πολλές φορές «Δεν ξέρω, το ψάχνω, το βρίσκω». Η επιστήμη μας είναι ανοιχτή, δεν είναι δόγμα!
Από την άλλη πλευρά η συμπεριφορά μας απέναντι στο παιδί, διδάσκεται κι είναι χρήσιμες οι γνώσεις που μπορεί να έχει κάποιος στη Διδακτική της Φυσικής ή στην Ψυχολογία … Όμως αυτά δεν φτάνουν. Δεν φτάνει ένα διδακτορικό που μπορεί να έχεις στη Διδακτική ή στην Ψυχολογία. Το πώς θα ανοίξεις την πόρτα για να μπεις στην τάξη, το πώς θα περπατήσεις μέσα στην τάξη, το πώς θα κάτσεις απέναντι στο μαθητή και θα κοιτάξεις στα τόσα ζευγάρια μάτια, αυτό δεν διδάσκεται.
Αυτό είναι τι κουβαλάς απ’ τη ζωή σου, ποια είναι η κοινωνική σου εμπειρία, τι αντίληψη έχεις για το ρόλο σου στην τάξη. Εάν δεν έχεις τέτοια βαρίδια, γλιστράς, πέφτεις μέσα στη τάξη, δεν σε κρατάει η επιστημοσύνη.
Πρέπει να έχεις κοινωνική αναφορά, να αντιλαμβάνεσαι τι γίνεται στην κοινωνία.
Έμπαινα στο Πέραμα να κάνω Φυσική, ήξερα ότι αυτά τα παιδιά τα 20 από τα 25, οι πατεράδες τους ήταν άνεργοι. Αυτό σαν κοινωνική αντίληψη πρέπει να τόχεις μέσα σου, ότι εγώ τώρα πάω να κάνω μάθημα σε 25 παιδιά εκ των οποίων τα 20 ίσως να έχουν να πάνε κινηματογράφο δύο μήνες, ή να χρωστάνε το τοστ στο σχολικό κυλικείο. Τι θα πω; Πως θα συζητήσω; Τι θα κάνω; Πως θα τους μιλήσω; Θα μπεις μέσα και θα κάνεις ξερή Φυσική; Θα σου πει: «Τι λες ρε θείο τώρα;»
Αυτά πρέπει να τα ξέρεις.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά μια συνάδελφο όταν είμαστε στην ορεινή Ηλεία, στη Λαμπεία . Ήταν από κάποια συνοικία των βορείων προαστίων,. Μπήκε τη Δευτέρα και ρώτησε τα παιδιά πως πέρασαν το Σαββατοκύριακο.
«Που πήγατε;» Που να πάνε τα παιδιά σε 1050 μέτρα υψόμετρο; Και την κοιτούσαν!
Έτσι μιλάς στα παιδιά; Θα βρεις άλλο πράγμα να τους πεις…
«Που πήγατε το Σαββατοκύριακο;» Που πήγανε; Αρμέγανε στη στάνη τα παιδιά.
Δηλαδή, αρκετές φορές ο δάσκαλος χάνει το παιχνίδι γιατί δεν ξέρει τι είναι αυτό που έχει απέναντί του.

Πρέπει να τους αντιμετωπίζει πρώτα ως ανθρώπους και μετά ως μαθητές…
Ο δάσκαλος πρέπει να ξέρει ότι κάθε μαθητής είναι μια προσωπικότητα, προσωπικότητα διαμορφούμενη, που καλείται να συμβάλει να τη διαμορφώσει.
Με ποιο τρόπο; Κάποιος φιλόσοφος έλεγε: Δάσκαλε μην έχεις την αγωνία να πείσεις τους μαθητές σου ότι έχεις δίκιο. Άσε τους μαθητές να το καταλάβουν.
Και η Φυσική σου δίνει τη δυνατότητα, για να πάμε στο άλλο. Η Φυσική είναι μια επιστήμη του «γιατί» και του «διότι». Βοηθάς τον άλλον να σκέφτεται ορθολογιστικά.
Είναι σημαντικό πράγμα ο άλλος να σκέπτεται ορθολογιστικά και όχι ανορθόδοξα, να ξέρει ποια απόφαση θα πάρει στη ζωή του… Η Φυσική τι είναι;
Να καταλαβαίνει ο άνθρωπος γιατί συμβαίνει αυτό, να το ερμηνεύει και κυρίως να προβλέπει.
Βοηθά τον άνθρωπο να καταλαβαίνει γιατί η Φύση συμπεριφέρεται έτσι και όχι διαφορετικά, να σέβεται τους φυσικούς νόμους και να καταλαβαίνει ότι τι;
Δεν μπορώ να κάνω τίποτα κόντρα στους φυσικούς νόμους. Αν κάψω την πλαγιά θα με πνίξει το νερό. Εάν μπαζώσω το ρέμα πάλι θα με πνίξει.
Η Φυσική είναι ίσως η πιο βαθιά ανθρωπιστική επιστήμη γιατί βοηθά τον άνθρωπο να μάθει να ζει καλύτερα. Δυστυχώς όμως δεν διδάσκεται σήμερα η Φυσική, ώστε να μάθουμε τον άλλο να καταλαβαίνει και να ζει καλύτερα.

Τι συμβουλή θα δίνατε στους μαθητές που σκέπτονται ν’ ακολουθήσουν αυτό τον κλάδο;
Η συμβουλή που θα έδινα είναι ότι αν πραγματικά είσαι ένας άνθρωπος που έχεις κάποιες αξίες και τις αξίες δεν τις μετράς με το να έχεις πολλά σπίτια, πολλά αυτοκίνητα ή πολλά κότερα ….δεν προσδοκάς μέσα από την επιστήμη σου να κάνεις πολλά λεφτά, αλλά προσδοκάς σαν άνθρωπος εσύ να γεμίζεις, αν αυτό θεωρείς ως υπεύθυνη ανθρώπινη αξία να γίνεις φυσικός.
Αν θεωρείς τα πρώτα να μην γίνεις. Γίνε κάτι άλλο, γιατί έτσι όπως είναι τα πράγματα, μπορείς και να πεινάσεις κάποια στιγμή…
Δυστυχώς, ζούμε σε μια χώρα που δεν έχει χρήματα για την έρευνα, δυστυχώς δεν υπάρχει τέτοια δομή μέσα στο Πανεπιστήμιο, ώστε ένας νέος επιστήμονας να ενισχύει την προσπάθεια του. Υπάρχουν παιδιά τα οποία δουλεύουν χωρίς να πληρώνονται μέσα στα Πανεπιστήμια . Υπάρχουν συνάδελφοι στην ουρά, οι οποίοι θέλουν να γίνουν δάσκαλοι και οι διορισμοί είναι λίγοι.
Όμως, μπορούσαμε να κάνουμε καταπληκτικά πράγματα, υπάρχουν πράγματα, απλώς δεν τα έχουμε δει, δεν τα έχουμε απαιτήσει…
Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι άλλο;
Σήμερα ο δάσκαλος….Είμαστε οι μόνοι οι οποίοι λέμε στα νέα παιδιά ότι εκτός από την κονόμα υπάρχει και κάτι άλλο. Ίσως να μην το λέει άλλος αυτό στη σημερινή κοινωνία εκτός από το δάσκαλο….