Το ισχυρότερο μαγνητικό πεδίο (91,4 Τ) δημιούργησαν Γερμανοί ερευνητές.

Το ισχυρότερο μαγνητικό πεδίο του κόσμου δημιούργησαν Γερμανοί ερευνητές

Για την παραγωγή του μαγνητικού πεδίου χρειάστηκε μια συστοιχία τεράστιων πυκνωτών (Πηγή: Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf)

Δρέσδη, Γερμανία
Χρησιμοποιώντας ένα γιγάντιο πηνίο βάρους 200 κιλών -το μόνο που θα μπορούσε να αντέξει τη δοκιμασία- ερευνητές στη Δρέσδη πέτυχαν νέο παγκόσμιο ρεκόρ παράγοντας ένα βραχύβιο μαγνητικό πεδίο με ένταση 91,4 Tesla, δηλαδή 1.900 φορές πιο ισχυρό από ένα μαγνητάκι ψυγείου και ενάμισι εκατομμύριο φορές ισχυρότερο από το μαγνητικό πεδίο της Γης.

Το μαγνητικό πεδίο δημιουργήθηκε στο Κέντρο «Χέλμζολτζ» της Δρέσδης για ερευνητικούς λόγους -όπως εξηγεί ανακοίνωση του κέντρου, η η πειραματική διάταξη χρησιμοποιείται για τη μελέτη υλικών που χρησιμοποιούνται στην ηλεκτρονική, καθώς και για την ανάπτυξη υπεραγώγιμων υλικών, τα οποία επιτρέπουν τη διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος χωρίς καμία αντίσταση.

«Το πραγματικό ενδιαφέρον μας δεν ήταν να φτάσουμε σε ακραίες τιμές πεδίου, αλλά να το χρησιμοποιήσουμε στην επιστήμη υλικών» δηλώνει ο Χοακίμ Βοζνίτζα, διευθυντής του Εργαστηρίου Μαγνητικών Πεδίων στο Κέντρο «Χέλμζολτζ».

Η κατάρριψη του ρεκόρ ήταν δύσκολη από τεχνική άποψη. Το μαγνητικό πεδίο δημιουργήθηκε διοχετεύοντας ένα ισχυρό ηλεκτρικό ρεύμα σε ένα πηνίο, δηλαδή ένα αγώγιμο καλώδιο τυλιγμένο σε σχήμα κύλινδρου.

Το πρόβλημα είναι ότι το μαγνητικό πεδίο ασκεί μια ισχυρή δύναμη, τη λεγόμενη δύναμη Λόρενζ, στο ηλεκτροφόρο πηνίο από το οποίο ξεπήδησε. Η δύναμη αυτή προσπαθεί κατά κάποιο τρόπο να σπρώξει τα ηλεκτρικά φορτία έξω από το καλώδιο του πηνίου. Και όσο ισχυρότερο είναι το μαγνητικό πεδίο, τόσο ισχυρότερη είναι και η δύναμη Λόρενζ.

«Ένα πηνίο από χαλκό θα διαλυόταν» αναφέρει ο Δρ Βοζνίτζα, περιγράφοντας ένα υποθετικό σενάριο για αυτή τη σύγκρουση ανάμεσα στο πεδίο και το μέταλλο του πηνίου.

«Στα 100 Tesla, η δύναμη Λόρενζ στο χάλκινο καλώδιο θα δημιουργούσε πίεση 40.000 φορές μεγαλύτερη από την ατμοσφαιρική πίεση στο επίπεδο της θάλασσας» επισημαίνει.

Για να δημιουργήσουν το πεδίο των 91,4 Tesla, οι ερευνητές χρησιμοποιήσαν τελικά όχι ένα αλλά δύο ενισχυμένα πηνία, από τα οποία το ένα δημιούργησε ένα πεδίο των 50 Tesla και το άλλο ένα δεύτερο πεδίο περίπου 40 Tesla.

Η τελική διάταξη των δύο πηνίων είχε μέγεθος βαρελιού και βάρος 200 κιλά (ένθετη αριστερά).

Όταν ενεργοποιήθηκε από έναν ισχυρό ηλεκτρικό παλμό που διοχετεύτηκε στο πηνίο, το πεδίο διατηρήθηκε για μόλις 0,02 δευτερόλεπτα.

Μέχρι σήμερα, το παγκόσμιο ρεκόρ ανήκε στο Εθνικό Εργαστήριο του Λος Άλαμος στις ΗΠΑ, το οποίο είχε φτάσει μέχρι τα 89 Tesla.

Ένα μέσο μαγνητάκι ψυγείο έχει περίπου 0,05 Tesla, ενώ το μαγνητικό πεδίο της Γης έχει περίπου 60 microtesla κοντά στους πόλους του πλανήτη.

Newsroom ΔΟΛ

Διαχρονικά συνθήματα

Μια μαύρη τρύπα καταπίνει ένα άστρο

Κοσμικό γεύμα

Η επιθανάτια λάμψη ενός άστρου που χάνεται σε μαύρη τρύπα

Μέχρι πρόσφατα γνώριζαν πώς γίνεται στη θεωρία, τώρα το είδαν και στην πράξη. Για πρώτη φορά οι αστροφυσικοί μπόρεσαν να παρατηρήσουν τις τελευταίες στιγμές ενός άστρου καθώς αυτό «καταπίνεται» από μια μαύρη τρύπα. Και το φαινόμενο είναι εντυπωσιακό από όλες τις απόψεις.

Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες και φωτεινότερες εκρήξεις που έχουν καταγραφεί ως σήμερα -η ισχυρή ενέργειά της διέσχισε 3,8 δισ. έτη φωτός για να φθάσει ως τη Γη και τα σημάδια της εξακολουθούν να είναι ορατά δυόμισι μήνες μετά.

Μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Γουόρικ εντόπισε σε αυτή το «κύκνειο άσμα» ενός άστρου το οποίο απορροφάται από τη μαύρη τρύπα του κέντρου ενός μακρινού Γαλαξία και το περιγράφει «καρέ-καρέ» σε άρθρο της που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Science.

Επικίνδυνη πορεία

Το άστρο, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, πρέπει να παρεξέκλινε από την πορεία του, να βρέθηκε πολύ κοντά στη μαύρη τρύπα και να «πιάστηκε» από τις τεράστιες βαρυτικές δυνάμεις της.

Η «έκλαμψη ακτίνων γ» (GRB) που εξέπεμψαν οι τελευταίες στιγμές του συνελήφθη από το Τηλεσκόπιο Burst Alert του διαστημικού ερευνητικού σκάφους Swift, το οποίο «ειδοποιεί» τους ειδικούς για οποιαδήποτε έκρηξη ακτινοβολίας γ αντιληφθεί στον ουρανό. Οι εκλάμψεις που εντοπίζει συνήθως προέρχονται από την κατάρρευση κάποιου γηραιού άστρου _ είναι δηλαδή μεμονωμένες και σύντομες.

Το συγκεκριμένο συμβάν όμως, το οποίο καταγράφηκε στις 28 Μαρτίου και πήρε την κωδική ονομασία Sw 1644-57, είχε διαφορετικά χαρακτηριστικά. Το πιο περίεργο ήταν ότι παρουσίασε τέσσερις εκλάμψεις μέσα σε τέσσερις ώρες.

Η δραστηριότητα αυτή έβαλε τους ερευνητές σε σκέψεις. «Ταίριαζε απόλυτα με αυτό που θα περιμέναμε να δούμε αν ρίχναμε ένα άστρο μέσα σε μια μαύρη τρύπα» δήλωσε στο BBC ο Αντριου Λίβαν, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο του Γουόρικ και επικεφαλής της ομάδας.

Ορατές από … σπόντα

Σύμφωνα με τη θεωρία, μαύρες τρύπες θα πρέπει να υπάρχουν στο κέντρο των περισσότερων μεγάλων γαλαξιών. Ορισμένες περιβάλλονται από αέρια, οπότε μπορεί κανείς να παρατηρήσει εκπομπές φωτός όταν αυτά απορροφώνται μέσα στην τρύπα.

Εκείνες όμως που βρίσκονται στο κέντρο των γαλαξιών δεν περιβάλλονται από αέρια, οπότε είναι αόρατες για εμάς -εκτός και αν ένα αντικείμενο, όπως ένα άστρο, πέσει μέσα τους δημιουργώντας ισχυρές εκλάμψεις.

Όταν ένα άστρο «καταπίνεται» από μια μαύρη τρύπα υφίσταται τεράστιες βαρυτικές δυνάμεις που κυριολεκτικά το συνθλίβουν. Αρχικά επιμηκύνεται παίρνοντας «σχήμα μπανάνας» όπως λένε οι ειδικοί. Τότε η εσωτερική άκρη του -αυτή που βρίσκεται προς την πλευρά της τρύπας- περιστρέφεται πολύ πιο γρήγορα από την εξωτερική, με αποτέλεσμα το άστρο να επιμηκύνεται ακόμη περισσότερο και να παίρνει σχήμα δίσκου ο οποίος «τυλίγεται» γύρω από την τρύπα.

Καθώς μέρος της μάζας του αρχίζει να πέφτει μέσα σε αυτήν, το άστρο συμπιέζεται ακόμη περισσότερο και απελευθερώνει τεράστια ακτινοβολία κάνοντας «ορατή» τη μαύρη τρύπα. Το φαινόμενο, το οποίο αποκαλείται μίνι-κβάζαρ, είναι εξαιρετικά σπάνιο -υπολογίζεται ότι συμβαίνει μια φορά κάθε εκατό εκατομμύρια χρόνια σε έναν γαλαξία.

Απίστευτη ενέργεια

Κάτι τέτοιο παρατήρησαν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Γουόρικ στα χαρακτηριστικά της ακτινοβολίας που συνέλαβε το Swift. «Η μόνη εξήγηση που ταιριάζει στο μέγεθος, στην ένταση, στη χρονική κλίμακα και στη διακύμανση αυτού του γεγονότος είναι ότι μια τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο του συγκεκριμένου Γαλαξία τράβηξε μέσα της ένα μεγάλο άστρο και το συνέθλιψε» επεσήμανε ο κ. Λίβαν σε σχετική πανεπιστημιακή ανακοίνωση.

Ο Γαλαξίας στον οποίο οι ειδικοί εντοπίζουν το γεγονός βρίσκεται προς την κατεύθυνση του αστερισμού του Δράκοντα και απέχει 3,8 δισ. έτη φωτός από τη Γη. Ο κ. Λίβαν θεωρεί ότι το συμβάν έγινε ορατό σε εμάς μόνο και μόνο επειδή το ηλιακό μας σύστημα έτυχε να βρίσκεται προς την κατεύθυνση όπου εκτοξεύθηκε η ενέργεια. «Αφού συνέθλιψε το άστρο η στροβιλιζόμενη μαύρη τρύπα δημιούργησε δύο πίδακες ακτινοβολίας, ένας εκ των οποίων εκτοξεύθηκε κατ’ ευθείαν προς τη Γη».

Βήμα Science

ΣΧΕΤΙΚΑ Παρατηρήθηκε άστρο που καταπίνεται από μαύρη τρύπα.

Μικρός σεισμός (3,7 R) κοντά στην Κόνιτσα.

Μικρός σεισμός 3,7 R σήμερα το πρωϊ 17 Ιουνίου 2011 στις 4 και 29, με γεωγραφικό πλάτος 40,09 Βόρεια, γεωγραφικό μήκος 20,74 ανατολικά με επίκεντρο 5 Km ΒΒΔ της Κόνιτσας - 48 Km BBΔ των Ιωαννίνων (με εστιακό βάθος μικρότερο των 10 Κm)

Λίγο αργότερα (στις 4h και 57min) μικρότερη σεισμική δόνηση (1,9 R) πιο μακρυά (22 Km Δυτικά Βόρειο Δυτικά της Κόνιτσας - 60 Km Βόρεια Βόρειο Δυτικά των Ιωαννίνων) σε συντεταγμένες γεωγραφικό πλάτος 40,15 Βόρεια - γεωγραφικό μήκος 20,53 ανατολικά

Στη συνέχεια 2,4 R στις 5h και 2min

Αν η μοίρα το φέρει να συναντηθούμε με έναν εξωγήϊνο, ας μην του δώσομε απερίσκεπτα το χέρι, μπορεί να είναι από αντιύλη!

Είμαστε λίγο πιό κοντά στη κατανόηση της γένεσης και εξέλιξης του Σύμπαντος;

Φυσικοί επιστήμονες του CERN, δηλαδή του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Έρευνας, που βρίσκεται κοντά στη Γενεύη, έχουν ανακοινώσει ότι κατόρθωσαν να απομονώσουν άτομα αντιύλης, συγκεκριμένα 309 αντιυδρογόνα, για περίπου 1000 δευτερόλεπτα ή 16 λεπτά. Πρόκειται για ένα μεγάλο και δύσκολο επίτευγμα, που μπορεί να αποκαλύψει περαιτέρω μυστήρια τόσο για το μικρόκοσμο των σωματιδίων, όσο και για το μακρόκοσμο του Σύμπαντος.

Δεν ήταν η πρώτη φορά, όμως που παράγονται τεχνητά άτομα αντιύλης. «Συνήθως όμως εξαϋλώνονται ακαριαία, επειδή έρχονται σε επαφή με τη συμβατική ύλη» τονίζει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Γραμματικάκης(*), και προσθέτει:

Είναι αλήθεια ότι ο απλός άνθρωπος θεωρεί την αντιύλη ως μια οντότητα εξωτική. Ίσως επειδή με την ύλη και τα υλικά πράγματα αισθάνεται δεμένος με ποικίλους τρόπους -συχνά διόλου σοφούς!- η αντιύλη φαντάζει στο μυαλό του ως η πεμπτουσία της διαφυγής και του φανταστικού.

Για την επιστήμη, εντούτοις, η λέξη δεν έχει ιδιαίτερη φόρτιση, ούτε κρύβει κάποιο μυστήριο. Η συμβολή της, όμως, στη θεμελίωση της φυσικής υπήρξε πράγματι δεσπόζουσα.

Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή. Τον κόσμο μας, τον υλικό κόσμο, συνθέτουν τα άτομα, που αποτελούνται από τα ηλεκτρόνια και έναν βαρύ πυρήνα. Δεν είναι λοιπόν «άτμητα», όπως πίστευε ο Δημόκριτος. Ο ίδιος ο πυρήνας συντίθεται από πρωτόνια και νετρόνια, ενώ τα ηλεκτρόνια διαγράφουν πολύπλοκες τροχιές και δίδουν σε κάθε άτομο τις χαρακτηριστικές του ιδιότητες.

Τους νόμους που διέπουν τον μικρόκοσμο των ατόμων -νόμους που παραβιάζουν την κοινή λογική- περιέγραψε η κβαντομηχανική, επίτευγμα διανοητικό από τα σπουδαιότερα στην ανθρώπινη ιστορία. Όταν γύρω στο 1926, ολοκληρώθηκαν οι κανόνες και οι εξισώσεις της, μια επανάσταση είχε συντελεστεί στην επιστήμη. Επανάσταση που, εκτός από το θεωρητικό μεγαλείο της, οδήγησε στη σημερινή τεχνολογική εποχή.

Η κβαντομηχανική, όμως, παρουσίαζε από τη γένεσή της μια σημαντική αδυναμία: Δεν ήταν συμβατή με την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας, που ο Αϊνστάιν είχε συλλάβει όντας ακόμα ταπεινός υπάλληλος σε ένα γραφείο ευρεσιτεχνιών. Μια σύνθεση των δύο θεωριών ήταν αναγκαία. Σε αντίθεση με τους πολιτικούς, οι φυσικοί την αλήθεια αναζητούν στη σύνθεση των ιδεών, όχι στον κατακερματισμό τους.

Τη σύνθεση αυτή πραγματοποίησε πρώτος ο Paul Dirac, ένας ιδιοφυής φυσικός με εμμονή στις αισθητικές αξίες της επιστήμης. Η θεωρία του Dirac, ενώ γεφύρωνε την Κβαντομηχανική με τη Σχετικότητα, είχε ωστόσο μια απαραίτητη προϋπόθεση: ότι εκτός από το ηλεκτρόνιο έπρεπε να υπάρχει ένα άλλο σωματίδιο, με την ίδια ακριβώς μάζα -αλλά με αντίθετο φορτίο!

Η πρόβλεψη αυτή ελάχιστους έπεισε. Λίγα όμως χρόνια αργότερα, ένα καινούριο σωματίδιο ανιχνεύθηκε στις κοσμικές ακτίνες, που βομβαρδίζουν τη γη μας από το διάστημα. Είχε την ίδια μάζα με το ηλεκτρόνιο, αλλά, αναπάντεχα, θετικό φορτίο. Ήταν το αντιηλεκτρόνιο, το πρώτο δηλαδή σωματίδιο αντιύλης. Εξαιτίας ακριβώς του θετικού του φορτίου ονομάσθηκε ποζιτρόνιο. Η τολμηρή πρόβλεψη του Dirac, καθηγητή ήδη στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, είχε επαληθευθεί.

Το πρώτο όμως αυτό σωματίδιο αντιύλης έμελλε να αποκτήσει πολλούς συντρόφους. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όλων των ειδών τα αντισωματίδια άρχισαν να ανακαλύπτονται στους μεγάλους επιταχυντές, που κατασκευάστηκαν για να μελετήσουν τη δομή της ύλης. Ένα σημαντικό βήμα υπήρξε η ανακάλυψη του αντιπρωτονίου, που παρήχθη πρώτη φορά το 1955 σε βίαιες συγκρούσεις πρωτονίων. Όπως αναμενόταν, το αντιπρωτόνιο είχε την ίδια μάζα με το πρωτόνιο, αρνητικό όμως φορτίο.

Η γενίκευση των εξισώσεων του Dirac, που είχαν εν τω μεταξύ πετύχει οι θεωρητικοί φυσικοί, οδηγούσε σε μια συγκλονιστική πρόβλεψη: ότι σε κάθε σωματίδιο της ύλης, που υπήρχε στο Σύμπαν ή παραγόταν τεχνητά, αντιστοιχούσε και το αντισωματίδιό του. Με την ίδια πάντοτε μάζα, αλλά με αντίθετο φορτίο και κάποιες άλλες ηλεκτρικές ιδιότητες. Στην ύλη, με δύο λόγια, αντιστοιχούσε η αντιύλη! Ο κόσμος αποκτούσε μια βαθύτερη, όσο και ανεξήγητη, συμμετρία.

Την πρόβλεψη της αντιύλης σφραγίζει, ωστόσο, μια ιδιαίτερη παράμετρος. Το επιστημονικό έργο του Dirac, καθώς και το κλασικό του σύγγραμμα γύρω από τις αρχές της κβαντομηχανικής, διαθέτουν ιδιαίτερη κομψότητα και μαθηματική ομορφιά. Όταν το 1974 επισκέφθηκε το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ -είχε ήδη εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες- συμβούλευσε τους μεταπτυχιακούς φοιτητές να ενδιαφέρονται περισσότερο για την ομορφιά των εξισώσεών τους, και λιγότερο για το νόημα που έχουν!

Υπάρχει ωστόσο μια ιδιότητα της αντιύλης που κάνει τα πράγματα ακόμα πιο ενδιαφέροντα· ή, κατά κάποιον τρόπο, πιο ριψοκίνδυνα. Είναι ότι κάθε σύγκρουση της ύλης με την αντιύλη, ή και η απλή επαφή τους, οδηγεί σε μια πραγματική εξαΰλωση. Τα σωματίδια εξαφανίζονται, ενώ απελευθερώνεται άφθονη ενέργεια υπό μορφή φωτεινής ακτινοβολίας (m=Ec^2).

Η ύλη, δηλαδή, μετατρέπεται σε φως! [Αν π.χ. ένα κιλό ύλης «συναντηθεί» με ένα κιλό αντιύλης, τότε θα δημιουργηθεί μια τεράστια έκρηξη ισοδύναμης ισχύος 43 μεγατόνων ΤΝΤ, περίπου 3.000 φορές πιο ισχυρή από την ατομική βόμβα που κατέστρεψε την Χιροσίμα. Γι’ αυτό το λόγο, άλλωστε, στην επιστημονική φαντασία αφθονούν τα όπλα αντιύλης].

Μήτε, λοιπόν, στα αναρίθμητα αστέρια του ουρανού, μήτε στους πλανήτες είναι δυνατή η συνύπαρξη ύλης και αντιύλης. Το αποτέλεσμα θα ήταν τότε μια έκρηξη βίαιη και καταστροφική. Δεν μπορεί όμως να αποκλειστεί η ύπαρξη στο Σύμπαν μεγάλων ποσοτήτων αντιύλης, που είναι για πάντα χωρισμένες από την ύλη. Αυτό άλλωστε ισχυρίσθηκε ο ίδιος ο Dirac στην ομιλία του, όταν το 1933 δίκαια τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Με άλλα λόγια, είναι πιθανή η ύπαρξη αντιαστέρων, αντιπλανητών – ίσως και αντιανθρώπων!

Πριν όμως ο αναγνώστης βεβαιώσει ότι, για το τελευταίο τουλάχιστον, δεν υπάρχουν αμφιβολίες, ας υπογραμμισθεί ότι ο εντοπισμός της αντιύλης στο Σύμπαν είναι εξαιρετικά δυσχερής. Η αντιύλη είναι μια καθ’ όλα λογική και αξιοπρεπής μορφή της ύλης, κάτι σαν την κατοπτρική εικόνα της. Και τα χαρακτηριστικά της φαινόμενα, δεν θα διέφεραν καθόλου από εκείνα του κανονικού μας κόσμου. Ένα αστέρι από αντιύλη θα εξέπεμπε φως με τις ίδιες ακριβώς διαδικασίες, και θα είχε την ίδια εξέλιξη με το κανονικό αστέρι. Μήτε τα βαρυτικά φαινόμενα θα διέφεραν, και ένας αντιπλανήτης θα περιστρεφόταν γύρω από έναν υποθετικό αντιήλιο με τον ίδιο τρόπο όπως οι γνωστοί μας πλανήτες γύρω από τον ήλιο.

Έχει λοιπόν κάποια βάση η συμβουλή που δίδει ένας γνωστός φυσικός. Ότι αν η μοίρα το φέρει να συναντηθούμε με έναν εξωγήινο, ας μην του δώσομε απερίσκεπτα το χέρι. Ίσως να είναι φτιαγμένος από αντιύλη. Τότε η φιλική χειραψία θα καταλήξει σε μια κατακλυσμική έκρηξη!

Σε γήινη πάντως κλίμακα, μια μυστηριώδης έκρηξη το 1908 που κατέκαψε τα γύρω δάση στη Σιβηρία, δεν αποκλείεται να οφειλόταν σε ένα θραύσμα αντιύλης που κατάφερε να φθάσει ως τη γη. Ας σημειωθεί, μόνον, ότι ενώ η έκρηξη είχε την ισχύ μιας πυρηνικής βόμβας, το κομμάτι της αντιύλης, που ίσως την προκάλεσε, δεν θα υπερέβαινε σε μέγεθος ένα σπυρί στάρι!

Αν όμως τα σωματίδια αντιύλης έχουν ήδη αυτήν την ενδιαφέρουσα προϊστορία, γιατί τόσος θόρυβος γύρω από το πρόσφατο επιστημονικό επίτευγμα; Διότι, απλούστατα, οι ερευνητές κατάφεραν να δημιουργήσουν όχι μεμονωμένα σωματίδια αντιύλης, αλλά ολόκληρα αντιάτομα! Συγκεκριμένα, άτομα αντιυδρογόνου. Σε αντίθεση με το συμβατικό άτομο υδρογόνου, το αντιυδρογόνο διαθέτει ως πυρήνα το αντιπρωτόνιο, ενώ γύρω του περιστρέφεται ένα αντιηλεκτρόνιο -δηλαδή, ένα ποζιτρόνιο. Με ένα πολύπλοκο μάλιστα μαγνητικό σύστημα, οι επιστήμονες του CERN επέτυχαν να κρατήσουν τα αντιάτομα αυτά -έστω για ελάχιστο χρονικό διάστημα!- μακριά από άτομα της ύλης και την αμοιβαία τους εξαφάνιση.

Το επίτευγμά τους δεν σημαίνει, βέβαια, ότι κάποιες εφαρμογές της αντιύλης είναι επί θύραις. Παρόμοιες εφαρμογές, για το καλό ή το κακό, απαιτούν δεκαετίες. Η γοητεία όμως της αντιύλης έγκειται αλλού: Στο σημερινό Σύμπαν, η αντιύλη φαίνεται ότι λάμπει διά της απουσίας της. Η βαθύτερή της λοιπόν κατανόηση θα οδηγήσει σε απαντήσεις γύρω από την ίδια την γένεση και την εξέλιξη του Σύμπαντος. Αξίζει άλλωστε να υπογραμμισθεί, ότι η θεωρητική πρόβλεψη της αντιύλης στηρίχθηκε σε αρχές συμμετρίας και ομορφιάς. Όπως λοιπόν και στη ζωή, η αναζήτηση της ομορφιάς στην επιστήμη αποκαλύπτει έναν ολόκληρο κόσμο, που προσπαθεί να μας ψιθυρίσει την αλήθεια.”

(*)Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 6 Φεβρουαρίου 2011

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ από Alkimos archive

Να και ένα σχετικό ποιηματάκι:
(στα Αγγλικά):
(Σχόλιο του Γιάννη Φιορεντίνου)
The Perils of Modern Living

Well up above the tropostrata
There is a region stark and stellar
Where, on a streak of anti-matter
Lived Dr. Edward Anti-Teller.

Remote from Fusion's origin,
He lived unguessed and unawares
With all his antikith and kin,
And kept macassars on his chairs.

One morning, idling by the sea,
He spied a tin of monstrous girth
That bore three letters: A. E. C.
Out stepped a visitor from Earth.

Then, shouting gladly o'er the sands,
Met two who in their alien ways
Were like as lentils. Their right hands
Clasped, and the rest was gamma rays.

-- Harold P Furth

Αλκίνοος Μάζης, όπως τον γνωρίσαμε στο Σχολείο (1971-72)

Aναμνηστική φωτογραφία των τελειοφοίτων (6ης γυμνασίου ή 3ης λυκείου, πού είναι το ίδιο πράγμα) του 1972, του ένδοξου σχολείου «Λυκείου η Αθηνά» του Γεωργίου Ζηρίδη (1908-1976) στον Παράδεισο του Αμαρουσίου. Στο μέσον διακρίνεται ο Λυκειάρχης Ιωάννης Ματιάτος καθηγητής της Θεολογίας και των Φιλοσοφικών, πού υπήρξε έξοχος καθηγητής. Μεταξύ των μαθητών και ο υποφαινόμενος δεξιά της αριστερής κολόνας. Η φωτογραφία πάρθηκε στο προαύλιο πίσω από την είσοδο του σχολείου. Όλοι ανεξαιρέτως υπήρξαν μαθητές του Αλκινόου Μάζη του μεγάλου καθηγητού της φυσικής, πού δίδαξε, καίτοι ηλικιωμένος, στο σχολείο αυτό, όχι μόνον στο Βαρβάκειο.

Αλκίνοος Μάζης όπως τον γνωρίσαμε στο Σχολείο (1971-1972)

Είναι λυπηρό πού δεν μπόρεσα να βρώ κάποια φωτογραφία του μεγάλου δασκάλου Αλκίνοου Μάζη, πέραν ενός φιλοτεχνήματος ενός συμμαθητού μου διάσημου γυναικολόγου-μαιευτήρος σήμερα, πού είχε το χάρισμα να φτιάχνει πορτραίτα πολύ επιτυχημένα μέσα στη τάξη. Οι νεώτεροι πρέπει να γνωρίζουν ότι ο Αλκίνοος Μάζης υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους και πλέον γνωστούς φυσικούς της Ελλάδος του 20ο αιώνα. Πολλές γενεές ελλήνων πέρασαν από τα χέρια του. Πολλοί από αυτούς σήμερα είναι διάσημοι. Η δική μου η τάξη είχε τη τύχη να τον έχει δάσκαλο στην 6η γυμνασίου (την μετέπειτα 3η λυκείου).

Ποιός ήταν ο Αλκίνοος Μάζης;

Δεν είμαι σε θέση να δώσω ακριβή βιογραφικά στοιχεία για τον Αλκίνοο Μάζη, όμως εδώ θα αποδώσω κάποια στοιχεία της συμπεριφοράς του ως δασκάλου, όπως εγώ και οι συμμαθητές μου τον έζησαν. Κατ’αρχήν η δική μας η κοινωνία ήταν ακόμα εξαιρετικά συντηρητικών αρχών και ο Μάζης ήταν στοιχείο αυτής της κοινωνίας. Η αυστηρότητά του (σκληρότητα) ήταν απότοκη της κοινωνίας εκείνης πού θα επικροτούσε κάθε τιμωρία πού θα επέβαλε στον «ασυμμόρφωτο μαθητή». Ο Μάζης υπήρξε έξοχος καθηγητής της φυσικής για τον απλό λόγο ότι δίδασκε με επεξεργασμένη γνώση. Γνώριζε καλά κάθε θέμα πού δίδασκε. Ήταν αδύνατον να αφαιρεθείς κατά τη διάρκεια του μαθήματός του γιατί σε μάγευε με τη διάλεξή του καθώς σού κέντριζε το ενδιαφέρον και όσα έλεγε δεν υπήρχαν στο σχολικό βιβλίο του ή αποτελούσαν απλώς μιά περίληψη. (Ο Αλκίνοος Μάζης έγραψε πλήθος σχολικών βιβλίων φυσικής πού αφορούσαν όλες τις τάξεις του γυμνασίου, είτε κλασσικών είτε πρακτικών λυκείων κατά τη δεκαετία του 1950.

Κάποια από αυτά πού εκτυπώθηκαν στα 1969-70 υπό τη μορφή πραγματείας του ελευθέρου εμπορίου, σήμερα πωλούνται σε αστρονομικές τιμές των 70 ευρώ ο κάθε τόμος, περισσότερο για συλλέκτες και νοσταλγούς όσων τον γνώρισαν. Η πραγματεία αυτή της Φυσικής είναι κατανεμημένη σε τρείς χοντρούς τόμους και αποτελούσε μιά βαθύτερη επέκταση των γνώσεων των απλών σχολικών υποχρεωτικών βιβλίων. Η Στατική-Μηχανική ο πρώτος τόμος ήταν χρώματος πράσινου, η Οπτική-Θερμότητα, ο δεύτερος τόμος ήταν επίσης πράσινος και ο Μαγνητισμός-Ηλεκτρισμός-Πυρηνική Φυσική ήταν χρώματος μπλέ.). Τα συντηρώ ακόμα σε κάποιο πατάρι του σπιτιού μου σαν τεκμήριο των σχολικών αναμνήσεων μου. Ο Αλκίνοοος Μάζης συνετέλεσε στο φαινόμενο της σπουδαρχίας πού τότε στις δεκαετίες 1960 και 1970 χαρακτήριζε τη σπουδάζουσα νεολαία.

Πρώτα απ’όλα ήταν δάσκαλος! Θα μπορούσε και ήταν ικανώτατος να διδάξει δασκάλους πώς να κάνουν καλύτερα το έργο τους. Θα μπορούσε να είναι διακεκριμένος πανεπιστημιακός, όμως επέλεξε να κάνει τον εκπαιδευτικό στις τάξεις της μέσης εκπαίδευσης. Η δική μου η τάξη δεν ήταν και πρότυπο καλών μαθητών, άσχετα εάν κατόπιν όλοι πέτυχαν στη ζωή τους.

Με τον Μάζη δεν ήταν δυνατόν να αστειευτεί κάποιος. Όχι τόσο γιατί εμείς είμασταν 18 χρονών κι εκείνος περίπου 80, αλλά γιατί σε όλη του τη ζωή ήταν σκληρώτατος άνθρωπος πού δεν χώνευε «χαζολογήματα», γέλωτες ή φασαρία. Κατά τη διάρκεια αναμονής του, με τους συμμαθητές σαν νέα παιδιά κάναμε φασαρία, σαχλαμάρες, γελάγαμε, ρίχναμε χάρτινα μπαλάκια ο ένας στο κεφάλι του άλλου, μιλάγαμε για ποδόσφαιρο (η συζήτηση γινόταν και «σοβαρή» μεταξύ «παναθηναϊκών» και «ολυμπιακών») ώσπου ξάφνου εμφανιζόταν στη πόρτα ο Μάζης...

Τότε όλοι γινόμασταν «κόκκαλο» και σηκωνόμασταν όρθιοι από τα θρανία μας σε ένδειξη σεβασμού. Ο Μάζης δεν έλεγε ούτε «καλημέρα», αλλά ενώ εισερχόταν στη τάξη, έκανε μιά κίνηση με το χέρι σαν να έλεγε «καθήστε», φώναζε έναν συμμαθητή μας «Αναγνωστάκη σβήσε τον πίνακα»!!! Ποτέ δεν κατάλαβε κανείς μας γιατί τον αποκαλούσε «Αναγνωστάκη» αφού τον λέγανε αλλοιώς! Σήμερα ο φίλος «Αναγνωστάκης» είναι δικηγόρος και μετά από 36 ολόκληρα χρόνια μού είπε, «Ξέρεις, ακόμα με πονάει το μάγουλό μου από τη σφαλιάρα του Μάζη»!

(Σημειώνω εδώ ότι ποτέ κανένας μας, ακόμα και ο Θεόδωρος Πάγκαλος, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, πού τον είχε καθηγητή του στο Βαρβάκειο και πού τον απέβαλε από το σχολείο, δεν μισήσαμε τον Μάζη. Το αντίθετο! Αποδεχθήκαμε τη σκληρότητά του).

Κάποια άλλη μέρα συναντώ τυχαία έναν άλλον συμμαθητή μου στο δρόμο. Μετά από 40 χρόνια κι αυτός μου είπε πρώτο πρώτο, «Ξέρεις ακόμα μού έχει μείνει στραβή η γνάθος μου από τη σφαλιάρα του Μάζη! Τι χέρια ήταν αυτά πού είχε!

Ούτε βαρκάρης δεν είχε τέτοια χέρια!». Η αλήθεια έιναι ότι ο Μάζης ένας άνθρωπος μετρίου αναστήματος κάπως γεμάτος, ευπαρουσίαστος πάντοτε με κοστούμι (ανοιχτού χρώματος προς τις αποχρώσεις του καφέ) και καινούργια γραβάττα και με γυαλιά με παχύτατο σκελετό, πεντακάθαρος, είχε δυό τεράστια χέρια από αυτά πού όπως λένε «λειώνουν πέτρες»! Είχε μεγάλη φαλάκρα «αρχαιοελληνικού τύπου». Απέφευγαν πάντοτε να του σφίξουν το χέρι για ευνόητους λόγους (θα τους το έσπαγε με τη δύναμη πού είχε!) και περιορίζονταν σε μιά ήπια μετά σεβασμού υπόκλιση.

Για τον Μάζη ο γέλωτας «άνευ λόγου» ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του μαθήματός του ήταν αξιόποινη πράξη και την τιμωρούσε με «συνοπτικές διαδικασίες» πού θα ζήλευαν οι ιεροεξεταστές του μεσαίωνα και ο Λουΐτζι Πιραντέλλο, ο μεγάλος ιταλός λογοτέχνης πού έγραψε παρόμοια περιστατικά «κολάφων αλλά Μάζη». Η «Μαζική Σφαλιάρα» ήταν εξατομικευμένη, καλά ζυγισμένη, και κατευθυνόταν σε ένα μάγουλο, μάλιστα λόγω δυσκαμψίας ένεκα προφανών αρθριτικών, έστρεφε όλο το σώμα του ώστε η σφαλιάρα να βρεί αποτελεσματικά το στόχο της. Η είσπραξη της σφαλιάρας (κατά το ευπρεπέστερον «κολάφου») από τον τιμωρούμενο ήταν σοκαριστική με «γκέλ» και του κόβονταν τα «ήπατα»! Στην ερώτηση του Μάζη κατόπιν «σε φτάνει μόνον μία ή θέλεις κι άλλη;» γίνεται αντιληπτό ότι η «συμμόρφωση» στο μάθημα, του τιμωρηθέντος, ήταν ολοκληρωτική άνευ «όρων»... Δεν επρόκειτο να ξαναγελάσει ο μαθητής αυτός επί Μάζη!

Παλαιότερα στη τάξη του αδελφού μου πού ήταν μεγαλύτερος κατά 7 χρόνια από μένα, ο Μάζης εισερχόταν στη τάξη έχοντας πάντα διπλωμένη στη τσέπη την εφημερίδα «Αυγή» πού θεωρείτο «κομμουνιστική» την εποχή εκείνη! Στη τωτινή Ελλάδα το επίθετο «κομμουνιστικός, -ή, όν» ήταν ταυτόσημο «λοιμώδους νοσήματος» μιά «επάρατος αρρώστεια». Αρκούσε να πείς κάτι πού ο άλλος δεν καταλάβαινε για να σου βάλλουν την ετικέτα «κομμουνιστής» και υπήρχαν τέτοια «μαύρα μεσάνυχτα» ως προς ποιά ιδεολογία πρέσβευε ώστε το «λοιμώδες αυτό νόσημα» να προφέρεται «Κ-ου-μμουνιστής»! Οι γεννηθέντες λοιπόν το 1947-48 μαθητές, πού έτυχε να έχουν δάσκαλο το Μάζη, βλέποντας ανελλιπώς σε κάθε μάθημα την «Αυγή» στη τσέπη του, σκέφθηκαν το «λοιμώδες νόσημα»! (Τότε η ελλάδα ήταν Βασίλειο). Πάραυτα ποτέ κανένας δεν πείραξε τον Μάζη ούτε επί χούντας πού κυβερνούσε την Ελλάδα στην εποχή μου (Τότε η Ελλάδα έγινε «Δημοκρατία»).

Ο Μάζης υπήρξε σοφός και δίκαιος δάσκαλος πού ποτέ δεν έβαλε μεγαλύτερο βαθμό σε μαθητή πέραν του 14 ή 15, για το Μάζη βαθμοί τύπου «18», «19» (το 20 φυσικά δεν χρειάζεται καν να το αναφέρω, απλώς για τον Μάζη ήταν ανύπαρκτο στα πλαίσια επίσης της λογικής του «Λυκείου η Αθηνά») αντιστοιχούσαν όπως μιά θέση «στον Ήλιο». Στο σχολείο μας είχαμε συμμαθητές πού ήσαν διάνοιες στη φυσική με ταλέντο και κλίση στο μάθημα αυτό ήδη από το δημοτικό σχολείο πού αργότερα διέπρεψαν ως καθηγητές της διδασκαλίας αυτής στο εξωτερικό. Υπό τον Μάζη δεν πήραν παραπάνω από 15! Ο Μάζης ήταν αφοσιωμένος στη δουλειά του. Η Φυσική ήταν ο κόσμος του, η κιμωλία και ο πίνακας η ενσάρκωσή της. Εμείς εισπράτταμε απλώς την επεξεργασμένη γνώση του πού αποτελούσε προϊόν πείρας απείρων ετών! Γνώρισα υπερήλικες πού τον είχαν καθηγητή στο μεσοπόλεμο αλλά και ακόμα πιό πρίν! «Όσο νεώτερος, τόσο σκληρώτερος», υπήρξε και περιγράφεται ο δάσκαλος Αλκίνοος Μάζης. Ήταν ο μόνος έλληνας καθηγητής της εποχής εκείνης πού από το τυπικό «κ. Μάζης» απέκτησε το έγκυρο «Αλκίνοος» κι αυτό γιατί πράγματι ο Αλκίνοος Μάζης υπήρξε «μυθικός»! Σε σημείο μάλιστα να αποτελέσει έστω και νοερά τη ψυχή πολλών διακεκριμένων ελληνικών σχολείων πού χάρις στη συμβολή του και το έργο του απέκτησαν γόητρο στην ελληνική κοινωνία. Έβλεπε τόσο μακρυά ώστε στα βιβλία του διακρίνει κανείς όταν τα μελετά μιά δυτικοευρωπαϊκότητα (ιδιαίτερα γαλλικής επιρροής) προσαρμοσμένης στην ελληνική ανάγκη πού την εποχή εκείνη επιζητούσε έλληνες επιστήμονες τεχνοκράτες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Αλκίνοος Μάζης συνετέλεσε με το τρόπο του στην τεχνολογική ανάπτυξη της μετέπειτα Ελλάδος. Λαμβανομένου υπ’όψιν ότι ο Μάζης βίωσε περιόδους ολοκληρωτικής εξαθλίωσης (οικονομικής και κοινωνικής) της Ελλάδος, εν τούτοις έβλεπε μακρυά γιατί πίστευε στη πρόοδο. Έτσι ακριβώς ήταν και τα μαθήματά του!

Ραφαήλ Διαμαντής
Ιατρός, ειδικός παθολόγος

ΠΗΓΗ Hellas On The Web

ΣΧΕΤΙΚΑ: Ο Θόδωρος Πάγκαλος θυμάται τα μαθητικά του χρόνια και τον Αλκίνοο Μάζη

Ανάκλαση στα νερά της Παμβώτιδας. Πραγματικό αντικείμενο - Φανταστικό είδωλο.

Από το blogspot PhotoIoannina