Νέφη - Νέφωση - Είδη σύννεφων

Από το βιβλίο ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑ (για τα Ναυτικά Λύκεια) του Λεωνίδα Καραπιπέρη καθηγητού Παν. Αθηνών - Έκδοση Ιδρύματος Ευγενίδου.

Νέφη – Νέφωση

Όταν η θερμοκρασία σε μια αέρια μάζα πέσει κάτω από τη θερμοκρασία δρόσου, οι υδρατμοί που περιέχει συμπυκνώνονται και σχηματίζουν λεπτότατα υδροσταγονίδια ή παγοκρυστάλλους, ανάλογα με τη θερμοκρασία συμπυκνώσεως. Σμήνος από υδροσταγονίδια ή από παγοκρυστάλλους ή και από τα δύο σχηματίζουν τα σύννεφα.

Παγοκρύσταλλοι σχηματίζονται στην περίπτωση που η θερμοκρασία είναι κάτω από το 0 C. Πολλές φορές συμβαίνει η θερμοκρασία να είναι κάτω από 0 και τα υδροσταγονίδια να διατηρούνται στην υγρή κατάσταση. Το φαινόμενο αυτό λέγεται υπέρτηξη και παίζει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό της βροχής.

Μια αέρια μάζα ψύχεται από ακτινοβολία, από μεταφορά σε ψυχρότερη περιοχή, από ανάμιξή της με ψυχρότερη μάζα και τέλος αδιαβατικά.

Ο σπουδαιότερος τρόπος είναι η αδιαβατική ψύξη. Αυτή συμβαίνει όταν οι αέριες μάζες ανεβαίνουν και με τον τρόπο αυτό σχηματίζονται τα περισσότερα σύννεφα.

Η ανοδική κίνηση των αερίων μαζών οφείλεται:

α) Στις ισχυρές αναταρακτικές κινήσεις

β) Στην κατακόρυφη μεταφορά αέρα ύστερα από έντονη θέρμανσή του.

γ) Στη σύγκρουση των μαζών επάνω σε μεγάλες εξάρσεις του εδάφους.

δ) Στις θερμές και ψυχρές μετωπικές επιφάνειες.

Για το λόγο αυτό και τα σύννεφα, ανάλογα με τον τρόπο που σχηματίστηκαν διαιρούνται αντίστοιχα σε σύννεφα αναταράξεων, ανοδικών ρευμάτων, ορογραφικά και μετωπικά.

Για τη συμπύκνωση όμως των υδρατμών, δεν είναι αρκετή μόνο η ψύξη, πρέπει να υπάρχουν και οι κατάλληλοι πυρήνες συμπυκνώσεως. Τέτοιοι πυρήνες είναι κυρίως τα μικροσκοπικά σωματίδια που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα και μάλιστα τα μόρια του χλωριούχου νατρίου (αλατιού) τα οποία προέρχονται από τα υδροσταγονίδια που αποσπούν από τα κύματα οι ισχυροί άνεμοι. Πυρήνες συμπυκνώσεως των υδρατμών είναι ακόμη τα μεγάλα ιόντα στην ατμόσφαιρα.

Όλα σχεδόν τα σύννεφα σχηματίζονται μέσα στην τροπόσφαιρα και για το λόγο αυτό το ύψος τους είναι μεγαλύτερο το καλοκαίρι παρά το χειμώνα.

Όσον αφορά την όψη των νεφών, αυτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, οι σπουδαιότεροι από τους οποίους είναι η φύση τους, οι διαστάσεις τους, η πυκνότητά των υδροσταγονιδίων, ο φωτισμός τους κλπ.

Τα νέφη γενικά μετακινούνται από τον άνεμο που επικρατεί στο ύψος που βρίσκονται και για το λόγο αυτό η διεύθυνση και η ταχύτητά τους μπορεί να είναι διαφορετική απ’ ό,τι στους επιφανειακούς ανέμους. Τα νέφη που βρίσκονται σε διαφορετικές στάθμες έχουν διαφορετικές ταχύτητες και διευθύνσεις. Επειδή τα κατώτερα νέφη βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, φαίνονται να κινούνται γρηγορότερα από τα ανώτερά τους, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να μη συμβαίνει αυτό. Η μετακίνηση των ογκωδών νεφών, όπως οι σωρειτομελανίες, οφείλεται περισσότερο στην ανάπτυξη και εξέλιξή τους παρά στον άνεμο που επικρατεί.

Τα σύννεφα μεταβάλλουν συνεχώς σχήμα ή μορφές. Αυτό οφείλεται στη συνεχή ανάπτυξή τους από συνεχιζόμενες συμπυκνώσεις, στη σμίκρυνσή τους από εξατμίσεις, στο μετασχηματισμό τους από τους ανέμους, από αλλαγή του είδους τους κ.α.

α) Ανώτερα νέφη

Τα σύννεφα αυτά έχουν μέσο ελάχιστο ύψος 6000 μέτρα και φθάνουν σχεδόν την τροπόπαυση. Σ’ αυτά ανήκουν τρία κύρια είδη: οι θύσανοι, τα θυσανοστρώματα και οι θυσανοσωρείτες.

Α1) Θύσανοι (Cirrus, Ci)

 Σύννεφα λεπτά, ινώδη, συνήθως λευκά, αλλά και με μεταξώδη όψη παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία μορφών (φτερά, λοφία, άγκιστρα κ.α.) και είναι διασπαρμένα, τις περισσότερες φορές, ακανόνιστα. Πριν την ανατολή και μετά τη δύση του Ηλίου οι θύσανοι παίρνουν χρώμα ερυθρό ή κίτρινο.

Α2) Θυσανοστρώματα (Cirrocumulus, Cs)

Είναι ινώδης λεπτός και άσπρος πέπλος που σκεπάζει ένα μέρος ή και ολόκληρο τον ουρανό. Πολλές φορές ο πέπλος αυτός είναι διάχυτος και δίνει στον ουρανό όψη γαλακτώδη. Οι ηλιακές ή σεληνιακές ακτίνες όταν περνούν από τα σύννεφα αυτά σχηματίζουν το φαινόμενο της άλως.

Α3) Θυσανοσωρείτες (Cirrostratus, Cc)

Τα νέφη αυτά αποτελούνται από πολυάριθμες σφαίρες ή λευκές τολύπες, χωρίς σκιές, οι οποίες εμφανίζονται σε ομάδες ή ακόμα παρουσιάζουν σχηματισμούς όμοιους με εκείνους που παρατηρούνται στη λεπτή άμμο του βυθού της θάλασσας ή των ερήμων.

Όλα τα ανώτερα νέφη αποτελούνται μόνο από παγοκρυστάλλους.

Β) Μέσα νέφη

Τα νέφη αυτά έχουν μέσο ελάχιστο ύψος 2000 μέτρα και μέσο μέγιστο 6000 μέτρα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν δύο κύρια είδη: οι υψισωρείτες και τα υψιστρώματα

Β1) Υψισωρείτες (Altocumulus, Ac)

Στρώμα ή έδρανο που συνίσταται από τολύπες ή σφαίρες λευκές ή υπόφαιες με σκισμένα ή όχι τμήματα. Οι υψισωρείτες βρίσκονται σε ομάδες, σε σειρές ή και  σε ρολούς σε μια ή δυό διευθύνσεις. Οι σφαίρες ή τολύπες είναι μεγαλύτερες στους υψισωρείτες παρά στους θυσανοσωρείτες.

Β2) Υψιστρώματα (Altostratus, As)

Είναι πέπλος φαιός ο οποίος πολλές φορές σκεπάζει ολόκληρο τον ουρανό. Ο Ήλιος και η Σελήνη φαίνονται μέσα από τα σύννεφα αυτά όπως μέσα από θαμπό γυαλί. Πολλές φορές ο πέπλος είναι πολύ πυκνός και σκοτεινός και τα δύο αυτά άστρα δεν φαίνονται. Από τα υψιστρώματα είναι δυνατό να προέρχεται βροχή ή χιόνι.

Γ) Κατώτερα νέφη

Τα νέφη αυτά έχουν μέγιστο ύψος βάσης 2000 μέτρα, μερικά μπορεί να ξεκινούν από την επιφάνεια του εδάφους σε ορισμένες περιπτώσεις. Σ’ αυτά ανήκουν τρία είδη: Τα στρώματα, οι στρωματοσωρείτες και τα μελανοστρώματα.

Γ1) Στρώματα (Stratus, St)

Είναι ομοειδή νεφελώδη στρώματα, ανάλογα με την ομίχλη. Όμως δεν στηρίζονται στο έδαφος. Τα σύννεφα που παρατηρούνται την ψυχρή περίοδο στις πλαγιές των βουνών είναι κομμάτια από στρώματα. Από τα σύννεφα αυτά προέρχεται πολλές φορές ασθενής βροχή ψεκάδων.

Γ2) Στρωματοσωρείτες

Στρώματα ή έδρανα τα οποία αποτελούνται από πλακούντες ή κυλίνδρους ασαφείς και φαιούς με σκοτεινά τμήματα. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται σε ομάδες σειρές ή ρολούς σε μια δυό διευθύνσεις. Πολλές φορές το στρώμα από τέτοια σύννεφα είναι πολύ πυκνό. Άλλες φορές όμως δεν είναι πυκνό και αφήνει να φαίνονται κομμάτια του ουρανού.

Γ3) Μελανοστρώματα (Nimbostratus, Ns)

Είναι χαμηλά σύννεφα με σκοτεινό φαιό χρώμα και άμορφα. Τα σύννεφα αυτά είναι τα πιο βροχοφόρα. Η βροχή ή το χιόνι που προέρχεται από αυτά έχουν μικρή ένταση αλλά μεγάλη διάρκεια.

Δ) Νέφη ανοδικών ρευμάτων

Τα σύννεφα αυτά έχουν μέσο κατώτερο ύψος 500 μέτρα περίπου ενώ οι κορυφές τους φθάνουν τις στάθμες των μέσων και ανώτερων ακόμα νεφών.

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν δύο κύρια είδα: οι σωρείτες και οι σωρειτομελανίες.

Δ1) Σωρείτες (Cumulus, Cu)

Είναι σύννεφα πυκνά με κατακόρυφη ανάπτυξη. Η κορυφή τους σχηματίζει θόλο που πλαισιώνεται από στρογγυλές προεξοχές, ενώ η βάση τους είναι ομαλή. Έχουν χρώμα υπόλευκο ή φαιό και εμφανίζονται ως σωροί από βαμβάκι ή ως σειρές ορεινών εξάρσεων. Όταν φωτίζονται από τον Ήλιο, ανακλούν ισχυρά τις ηλιακές ακτίνες και λάμπουν ζωηρά. Οι σωρείτες δημιουργούνται κυρίως όταν ο ουρανός είναι αίθριος και οι ανοδικές κινήσεις του αέρα ισχυρές. Τα νέφη αυτά δίνουν πολλές φορές διαλείπουσες βροχές.

Δ3) Σωρειτομελανίες (Cumulunimbus, Cb)

Τα σύννεφα αυτά έχουν μεγάλο όγκο και μεγάλη κατακόρυφη ανάπτυξη. Οι διαστρώσεις τους παίρνουν τη μορφή βουνών ή πύργων και τα ανώτερα μέρη τους έχουν πολλές φορές ινώδη υφή σε μορφή αμονιού. Οι σωρειτομελανίες είναι τα πιο ογκώδη νέφη και έχουν μεγάλα φορτία ηλεκτρισμού. Τα ηλεκτρικά φορτία τους διανέμονται πολύ ανώμαλα και οι ανοδικές και καθοδικές κινήσεις σ’ αυτά είναι πολύ ισχυρές. Είναι τα πιο καταιγιδοφόρα σύννεφα και δίνουν βροχές ραγδαίες και διαλείπουσες που πολλές φορές συνοδεύονται από χαλάζι.

Περισσότερα  Τα σύννεφα ποζάρουν 

 .