Ήταν το μακρινό 1911 όταν ο τότε Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης, μετέπειτα Μητροπολίτης Ιωαννίνων και κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Σπυρίδων Βλάχος, είχε την έμπνευση ίδρυσης της Σχολής Βελλάς. Η πρωτοβουλία αυτή αποσκοπούσε στην εκκλησιαστική κατάρτιση και την εθνική αφύπνιση των Ηπειρωτών σε μια περίοδο που τόσο τα Γιάννενα όσο και ολόκληρη η Ήπειρος βρισκόταν υπό τουρκικό ζυγό.
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ιστοσελίδα της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Βελλάς, η Σχολή στην εκατονταετή λειτουργία της έως σήμερα, έχει φιλοξενήσει τα ακόλουθα Eκπαιδευτικά Σχήματα:
- α) Ιερατική Σχολή Βελλάς: από το 1911 ως το 1924, με τετραετές πρόγραμμα σπουδών (τύπος Ιεροδιδασκαλείου).
- β) Αγροτικόν Ιεροδιδασκαλείον της Μονής Βελλάς: από το 1927 ως το 1939, με πενταετές πρόγραμμα σπουδών.
- γ) Ιεροδιδασκαλείον της Μονής Βελλάς: από το 1939 ως το 1971, με εξαετές πρόγραμμα σπουδών.
- δ) Ιεροδιδασκαλείον Βελλάς: από το 1971 ως το 1976, με εξαετές πρόγραμμα σπουδών, υπό την άμεση εποπτεία και διοίκηση της Εκκλησίας.
- ε) Εκκλησιαστική Παιδαγωγική Ακαδημία Βελλάς: από το 1977 ως το 1989, με τριετές πρόγραμμα σπουδών (Π.Δ. 1025/1977).
- στ) Εκκλησιαστικό Λύκειο Βελλάς: από το 1977 έως σήμερα (Π.Δ. 1025/1977), με τετραετή φοίτηση, από δε του σχολικού έτους 2006-2007 κ. εξ. με τριετή φοίτηση.
- ζ) Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς: από το 1993 ως το 2006, με τριετές πρόγραμμα σπουδών (και από το 2001 ως το 2006, με έξι (6) εξάμηνα σπουδών επιπέδου Τ.Ε.Ι.).
- η) Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Βελλάς Ιωαννίνων: από το 2006 ως σήμερα (Νόμος 3432/2006), με οκτώ (8) εξάμηνα σπουδών πανεπιστημιακού επιπέδου και με δύο προγράμματα σπουδών: α) Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών, και β) Πρόγραμμα Εκκλησιαστικής Μουσικής και Ψαλτικής.
Με τον Νόμο 1946/1985 οι διετείς Παιδαγωγικές Ακαδημίες προήχθησαν σε Παιδαγωγικά Τμήματα. Με τον ίδιο νόμο η Εκκλησιαστική Παιδαγωγική Ακαδημία Βελλάς Ιωαννίνων μετετράπη σε καθαρή Ιερατική Σχολή με τίτλο Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς Ιωαννίνων και τριετή φοίτηση. Η λειτουργία της διήρκησε έως το ακαδημαϊκό έτος 2006-2007.
Με τον Νόμο 3432/2006 η Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Βελλάς Ιωαννίνων μετονομάστηκε σε Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία (ΑΕΑ) Βελλάς Ιωαννίνων (όπως και οι άλλες τρεις ομοιόβαθμες Σχολές Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Ηρακλείου Κρήτης) αναβαθμιζόμενη σε Ανωτάτη Σχολή Πανεπιστημιακού Επιπέδου, με τετραετή φοίτηση.
Ο εορτασμός της Εκατονταετηρίδος θα γίνει με κεντρική εκδήλωση τη διοργάνωση επιστημονικού συνεδρίου που θα λάβει χώρα από τις 6 έως τις 9 Οκτωβρίου 2011.
Όπως αναγνώσατε και παραπάνω, αν και δεν είναι ευρύτερα γνωστό, αυτή τη στιγμή στον χώρο της Βελλάς υφίσταται και το Γενικό Εκκλησιαστικό Λύκειο. Σε αυτό οι μαθητές, μετά με τριετή φοίτηση, αποκτούν απολυτήριο τίτλο ισότιμο με το αντίστοιχο των Γενικών Λυκείων και μπορούν να συμμετέχουν κανονικά στις Πανελλήνιες Εξετάσεις για την εισαγωγή τους σε σχολές του Πανεπιστημιακού και Τεχνολογικού Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Επιπροσθέτως, δίνεται η δυνατότητα διαμονής στους προσφάτως ανακαινισμένους χώρους της Μαθητικής Εστίας σε όσους μαθητές το επιθυμούν. Επισημαίνεται ότι διαμονή και σίτιση παρέχονται δωρεάν, ενώ τα δωμάτια είναι ευρύχωρα και ηλιόλουστα, με κεντρική θέρμανση και λίγα κρεβάτια. Το φαγητό ετοιμάζεται από έμπειρους μάγειρες σε σύγχρονες εγκαταστάσεις που πληρούν όλους τους κανόνες υγιεινής και είναι πανθομολογουμένως άριστο.
Μιας και έχω την τιμή φέτος να διατίθεμαι στο Λύκειο Βελλάς, μπορώ με κάθε ειλικρίνεια να ομολογήσω ότι η γενική αίσθηση που αποκομίζει κανείς είναι αυτή της φροντίδας, του ενδιαφέροντος και του σεβασμού στους χώρους της Σχολής, σε πείσμα της μίζερης οικονομικής πραγματικότητας που βιώνει η χώρα μας το τελευταίο χρονικό διάστημα.
